Dr. Sadmir Karović: Organizovani kriminalitet je pošast savremenog doba

Sadmir Karović je doktor pravnih nauka iz oblasti krivičnog prava, docent za krivičnopravnu naučnu oblast na Pravnom fakultetu, Univerziteta u Travniku. Član je savjetodavnog odbora – naučne redakcije renomiranog časopisa Pravnog fakulteta u Istanbulu, autor je i koautor preko 15 naučnih i stručnih radova objavljenih u zbornicima radova sa održanih naučno-stručnih konferencija u državi i inostranstvu. Koautor je knjige „Organizovani kriminalitet i druga krivična djela“, živi i radi u Bosni i Hercegovini, oženjen, otac dvoje djece. Posjeduje dugogodišnje profesionalno iskustvo u agencijama za sprovođenje zakona gdje je uspješno završio više specijalističkih obuka. Trenutno zaposlen u Državnoj agenciji za istrage i zaštitu.

Razgovarao: Fahrudin Vojić

Sa doktorom Karovićem razgovarali smo o tome šta doprinosi razvoju kriminala, šta je to organizovani kriminali i ko stoji iza njega, o tome koji su najrašireniji oblici kriminala u našoj zemlji, te koliko u tome svemu igra ulogu neefikasno pravosuđe i loši zakoni.

Akos.ba:  Da li je u BiH prisutna tendencija povećanja kriminala i šta najviše doprinosi tome?

Dr. Karović: Savremeno krivično pravo i politika suzbijanja kriminaliteta pred sobom imaju novu zadaću koja se prvenstveno odnosi na traganje za odgovorom na pitanje kako pronaći  najbolja ili srazmjerno potrebna rješenja preventivno-represivne prirode za specifične oblike organizovanog kriminaliteta. Moramo uzeti u obzir činjenicu da se ljudska destrukcija kontinuirano usavršava i modernizuje, prilagođava novonastalim političkim, društvenim, ekonomskim i drugim  uslovima, specifičnostima i okolnostima. Puno je faktora koji neposredno ili posredno pogoduju pojavi organizovanog kriminala posebno na području bivše Jugoslavije, počev od onih prvenstveno ekonomske i političke  prirode, pa sve do onih faktora koji se mogu svrstati kao faktori instruktivno-kontrolne odnosne pravne prirode. Transformacija vlasništva, privatizacija materijalnih dobara i resursa, prisutnost korupcionog modela ponašanja, nedostatak instruktivno-kontrolne komponente, između ostalog, čine platformu ili realnu osnovu za operacionalizaciju namjera organizovanih kriminalnih grupa koji u konačnici imaju za cilj sticanje profita. Oficijelne statistike i nisu toliko zabrinjavajuće u vezi prisutnosti specifičnih oblika organizovanog kriminaliteta kada je u pitanju Bosna i Hercegovina ali te statističke pokazatelje moramo prihvatiti sa rezervom i kritički preispitati jer međunarodni ili nezavisni izvori i određena istraživanja ukazuju na evidentnu prisutnost organizovanog kriminaliteta što upozorava i zabrinjava. Svakako u tom kontekstu, nesmijemo zaboraviti i ignorisati prisutnost korupcije ili krivičnih djela korupcije koja po svojoj prirodi odnosno etiološko-fenomenološkim karakteristika, posebno uvažavajući izuzetno negativne posljedične refleksije, sukcesivno razaraju društvo i državu.

Akos.ba:  Pod pojmom “organizovani kriminal” da li mislite na organizovane kriminalne klanove ili na kriminal kojim iz pozadine upravljaju određene strukture?

Dr. Karović: Praktično je nemoguće promatrati organizovani kriminalitet kao pravni i društveni realitet izolovano odnosno bez njegove veze sa pojedincima u vlasti; zakonodavna, sudska i izvršna s obzirom da ni jedan segment ljudske egzistencije i djelovanja nije imun kada je u pitanju organizovani kriminalitet. Ključno pitanje je da li imamo srazmjeran preventivno – represivni odgovor na organizovani kriminalitet, uvažavajući specifične političke, društvene, kulturološke i druge uslove i okolnosti. Međutim, posebno izražen problem je činjenica da ovaj kriminalitet po svojoj prirodi, dinamici, specifičnim oblicima i drugim etiološko – fenomenološkim karakteristima prevazilazi nacionalne geografske granice, tako da sasvim sigurno možemo konstatovati da je ovo međunarodni fenomen koji pored insitucionalne borbe na nacionalnom nivou podrazumijeva ili zahtijeva i veoma dobru, koordiniranu, organizovanu, sistematičnu i plansku saradnju na međunarodnom nivou koja se prvenstveno odnosi na blagovremenu razmjenu informacija i podataka kao i formiranje zajedničkih istražnih timova. Naravno, nije ni moguće u potpunosti iskorijeniti kriminalitet kao složenu društvenu pojavu pa tako ni organizovani kriminalitet kao pošast savremenog doba. Efikasna i energična borba podrazumijeva jedinstvo i kompaktnost volje s jedne strane i praktičnog djelovanja u smislu konkretne akcije s druge strane. Dakle, deklarativna opredijeljenost bez konkretne akcije odnosno konkretnog djelovanja na izvršnom niovu nema smisla. Postavlja se ključno pitanje: da li je potrebno pokrenuti novi talas reformi na planu proširenja krivičnopravne represije? Implementacija međunarodno – pravnih dokumenata koji se odnose na zaštitu osnovnih ljudskih prava i sloboda obavezuje da između ostalog i primjena krivičnopravne represije mora biti u skladu sa retstriktivnim zakonskim uslovima koji onemogućavaju samovolju u primjeni zakona odnosno zloupotrebu u primjeni od strane lica kojima su povjerena javna ovlaštenja. Iako postoji legitiman cilj, postoje određene procedure koje moraju u svakom konkretnom slučaju biti zadovoljene. Međutim, moramo konstatovati opštepoznatu činjenicu ili već odavno poznati aksiom da su organizovane kriminalne grupe korak ispred.

Akos.ba:  Koji su najrašireniji oblici kriminala u BiH?

Dr. Karović: Veoma je nezahvalno kvanitativno iskazivati određene statističke pokazatelje o prisutnosti organizovanog kriminaliteta; zloupotreba opojnih sredstava, međunarodna trgovina ljudima, ilegalna trgovina oružjem, ljudskim organima itd. S obzirom da su oni promjenljivi i neposredno zavise od aktulenih društvenih okolnosti u određenoom vremenskom periodu. Takođe, nesmijemo zanemariti kvalitativnu komponentu ovog kriminaliteta sa aspekta kvalitativne analize. Najčešće postoji raskol između oficijelnih statističkih pokazatelja i nezavisnih međunarodnih izvora zasnovanih na relevantnim i objektivnim istraživanjima. Poseban problem predstavlja „tamna brojka“ ovog kriminaliteta odnosno nepoznat broj slučajeva koji se odnose na prisutnost specifičnih oblika organizovanog kriminaliteta.

Akos.ba:  Koliko zakoni igraju ulogu u tome a koliko neefikasno pravosuđe?

Dr. Karović: Zadnja opšta reforma krivičnog zakonodavstva na području bivše Jugoslavije koja je ponudila i neka nova krivično pravna (procesna i materijalna) rješenja usmjerena na zaštitu ljudskih prava i sloboda kao i efikasno vođenje krivičnog postupka odnosno zakonito prikupljanje dokaza, sporazum o priznanju krivice, primjena posebnih istražnih radnji i dr., već sada, sa ove vremenske distance mogu biti predmet sveobuhvatne naučno-stručne analize u cilju prepoznavanja određenih prednosti i nedostataka. Politika suzbijanja kriminaliteta ili preciznije raskol između zakona i njegove praktične primjene mogu poslužiti kao osnova za moguće parcijalne intervencije gdje se zapravo treba artikulisati i afirmisati preventivno – zaštitna funkcija koja mora biti prepoznata i od strane građana u praksi. Praktično je nemoguće „pomiriti“ dvije sukobljene tendencije dijametralno suprotne naravi: zaštita osnovnih ljudskih prava i sloboda s jedne strane i efikasnost krivičnog postupka s druge strane ali se svakako treba fokusirati na iznalaženje srazmjernih odgovora i rješenja koja su u operativnom smislu prihvatljiva, sledeći svakako legitiman cilj. Olakšavajuća okolnost je činjenica da zakon nije „sveto slovo“ i da je podložan izmjenama i dopunama odnosno kao takav nije konačan i nepromjenjiv, tako da određene intervencije moraju biti srazmjerne realnim potrebama kako bi se na taj način postigli očekivani rezultati. Demokratizacija društva se nemože preširoko shvatiti na način da je sve i svašta dozvoljeno i da se može i treba sve sakriti pod „kišobran tolerancije“ društva. Najvažnija dobra i vrijednosti koja prepoznaje civilizovan svijet moraju imati srazmjernu krivičnopravnu zaštitu. Savremeno krivično pravo mora prepoznati realnu opasnost koju sa sobom nose specifični oblici organizovanog kriminaliteta sa posebnim naglaskom na „organizovanu“ komponentu koja ovom kriminalitetu daje posebnu težinu u kontekstu društvene opasnosti i destruktivnog ili razarajućeg dejstva, cijeneći izuzetno negativne posljedične refleksije koje osjete svi građani i prema tome pruilagoditi preventivno-zaštitnu funkciju. Teorijske rasprave bez konkretne akcije nemaju smisla s obzirom da se nemogu ostvariti rezultati u praksi koje svaki građanin s punim pravom očekuje. Poznato je da u svijetu, organizovane kriminalne grupe koriste nedostatke i propuste u pogledu određenih zakonskih rješenja koja ne odgovaraju realnim potrebama, loše ili nedovoljne instruktivne kontrole kao i neodlučnost odnosno nedostatak volje da se države i društvo na najkonkretniji način „uhvate u koštac“ sa gorućim društvenim/državnim problemima.

Akos.ba:  Hvala vam na razgovoru za naš portal!

Dr. Karović: Hvala vama!

Akos.ba