Počela Operacija “Neretva ’93”: Najveća ofanziva Armije RBiH na južnom ratištu
Dana 12. septembra 1993. godine, zvanično je započela Operacija “Neretva ’93”, najveća vojna ofanziva Armije Republike Bosne i Hercegovine protiv snaga HVO-a na prostoru od Bugojna do Mostara, sa strateškim ciljem deblokade Mostara, spajanja II i III korpusa, te uspostavljanja kontrole nad ključnim tačkama na jugu zemlje.
Pripreme za operaciju započele su nakon ključnog vojnog savjetovanja vrha Armije RBiH, održanog 21. i 22. augusta 1993. godine u Zenici, gdje su donesene odluke o zauzimanju sela Vrdi, deblokadi Donje i Gornje Drežnice, deblokadi puta Jablanica – Mostar, kao i intervenciji na području Prozora.
Operacija je uključivala udružene snage 3., 4. i 6. korpusa Armije RBiH, a dodatna pojačanja pristigla su iz okruženog Sarajeva (1. korpus) kako bi se postigla prednost u ljudstvu i logistici.
Iako se kao zvaničan datum početka operacije uzima 12. septembar, manji napadi su zabilježeni već 6. septembra, posebno na položaje HVO-a u selu Vrdi, koje je imalo ključan strateški značaj za odbranu Mostara.
Zločin u Grabovici
U ranoj fazi operacije, dogodio se i jedan od težih ratnih zločina tokom rata – masakr u Grabovici, gdje su pripadnici Armije RBiH, uključujući 9. brigadu Prvog korpusa, ubili najmanje 13 hrvatskih civila. Prema zaključcima Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), tužilaštvo nije uspjelo van razumne sumnje dokazati odgovornost za svih 27 žrtava iz optužnice.
Tok operacije: Početni zamah i proboj prema Drežnici
Komandant Armije RBiH Sefer Halilović opisao je 12. septembar kao dan kada „sve jedinice kreću na svim pravcima“, a dan kasnije Prozorski bataljon je pokušao ući u selo Uzdol, ali je potisnut snažnim protunapadom HVO-a. Kasnije je utvrđeno da je u Uzdolu također došlo do zločina nad hrvatskim civilima.
Ipak, jedinice Armije RBiH su uspjele ostvariti napredak: do 16. septembra oslobodile su veći dio Drežnice, odbacile HVO sa tog područja, i proširile kontrolu na dijelove općine Rama-Prozor.
Uprkos taktičkom napretku i osvojenih 450 kvadratnih kilometara teritorije (prema izvještaju UNPROFOR-a), glavni cilj operacije nije ostvaren – deblokada Mostara.
Napad na Vrdi, kao ključnu tačku za ulaz prema Mostaru, započeo je sa zakašnjenjem tek kasno uvečer 14. septembra, a snažan otpor HVO-a onemogućio je ostvarenje cilja. Napadi na tom području su se nastavili i tokom oktobra 1993. godine, ali bez odlučujućeg proboja.
Zvaničan kraj i naslijeđe operacije
Operacija je formalno prekinuta 4. oktobra 1993., iako su sporadične borbe trajale i nakon tog datuma, posebno na linijama prema Vrdima. HVO je uspio zadržati ključne položaje, čime je Armija RBiH ostala bez mogućnosti deblokade Mostara.
Operacija „Neretva ‘93“ predstavlja najveću ofanzivu Armije RBiH protiv HVO-a tokom rata, ali i jedan od najkontroverznijih vojnih poduhvata, opterećen zločinima nad civilima. Iako je ostvareno teritorijalno širenje i taktička povezanost korpusa, strateški cilj nije ispunjen, a Mostar je ostao pod blokadom do kraja ratnih sukoba između ARBiH i HVO-a.
📌 Karta operacije dostupna na linku: Klikni ovdje
