Početak željezničke ere u Bosni i Hercegovini-10. septembar 1878. godine
Na današnji dan, 10. septembra 1878. godine, u Derventi je osnovana prva direkcija bosanskohercegovačkih željeznica, pod nazivom „Direkcija carskih i kraljevskih bosanskih željeznica“. Ovaj događaj predstavljao je ključni trenutak u modernizaciji saobraćajne infrastrukture u Bosni i Hercegovini, ubrzo nakon što je zemlja došla pod upravu Austro-Ugarske.
Austro-Ugarski kadar i uprava
Direkciju su činili austrougarski vojni i civilni stručnjaci – sedam oficira i vojnih činovnika, te 30 civilnih činovnika iz monarhije, dok su domaći radnici angažovani isključivo kao pomoćno osoblje. Ovaj sastav jasno pokazuje kako je Austro-Ugarska u početku zadržala potpunu kontrolu nad upravljanjem i razvojem željezničke mreže u BiH.
Početak izgradnje i tehnički izazovi
Iz Rumunije, gdje se upravo završavala pruga Temišvar–Oršava, dopremljene su prve lokomotive i vagoni – vlasništvo firme „Higel i Sagel“, koja je ubrzo preuzela i izgradnju pruga u BiH. Ova firma je time i indirektno odredila budući oblik bh. željeznica – uzani kolosijek širine 0,76 metara, što je postao standard za prve pruge u zemlji.
Prugu za Derventu gradilo je čak 40 inženjera i 4.000 radnika, ali se radilo u velikoj žurbi i pod ogromnim pritiskom. Zbog toga nije bilo vremena za izradu tehničkih elaborata ili studija, a izgradnja je započeta praktično bez detaljnih planova. Trasa je prolazila kroz nekoliko tehnički zahtjevnih dionica, ali je uprkos svemu pruga završena.
Minimalni tehnički standardi
U prvoj fazi izgradnje, željezničke linije su bile na granici tehničke ispravnosti, tek dovoljno dobre da omoguće osnovno i bezbjedno odvijanje saobraćaja. Ipak, taj skromni početak bio je presudan – označio je početak industrijskog i saobraćajnog razvoja Bosne i Hercegovine.
Osnivanje prve direkcije bh. željeznica u Derventi simbolizira ulazak zemlje u novu epohu. Iako pod stranom upravom i s tehnički skromnim rješenjima, ovaj korak otvorio je vrata razvoju željezničke mreže koja će u narednim decenijama povezati čitavu zemlju i ubrzati njen ekonomski i društveni napredak.
