17.11.1992. – Formiran Četvrti korpus Armije
Četvrti korpus Armije BiH je bio jedan od 7 korpusa koji je za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini djelovao u sastavu Armije BiH. Osnovan je 17. novembra 1992. godine sa sjedištem u Mostaru.
Korpus je objedinio jedinice Teritorijalne odbrane BiH kao i neke dobrovoljne jedinice koje su do njegovog osnivanja djelovale na širem području doline rijeke Neretve. Od formiranja, novembra 1992. godine, pa do novembra 1993. godine komandant korpusa je bio Arif Pašalić.
Četvrti korpus je osnovan 17. novembra 1992. godine naredbom načelnika Štaba Vrhovne komande Sefera Halilovića. Korpus je objedinio jedinice Teritorijalna odbrana BiH, kao i neke dobrovoljne jedinice. Formiranjem korpusa, za komandanta je imenovan Arif Pašalić, koji će na toj dužnosti ostati do novembra 1993. godine. Zona odgovornosti 4. korpusa Armije RBiH pokrivala je slijedeće općine: Mostar, Konjic, Jablanica, Nevesinje, Stolac i Čapljina. Štab 4. koprusa bio je u Mostaru.
Nakon sukoba HVO-a i Armije RBiH u srednjoj Bosni, te nakon toga i u Mostaru, na slobodnoj teritoriji Stoca, Dubrava i Čapljine počinju hapšenja pripadnika ove brigade od strane dotadašnjih saveznika HVO-a. Komanda brigade u vrlo teškoj situaciji sprema plan za spajanje sa slobodnom blagajskom teritorijom i deblokadu Stoca i Dubravske visoravni. Akcija je počela 13.jula 1993.
Pripadnici 42. brigade “Bregava” su napredovali iz pravca Stoca prema Gubavici, ali jedinice koje su bile zadužene da iz pravca Blagaja probiju liniju HVO-a na Buni i spoje se sa 42. brigadom na Gubavici se nisu uspjele probiti liniju. Akcija nije uspjela, te se prešlo na plan B. Pripadnici 42. bbr. su se uz gubitke i velike napore probili do Blagaja, te je i civilno stanovništvo nastanjeno u Blagaju. Bilans bitke je bio sljedeći; Stolac i Dubrave, te dijelovi slobodne Čapljinske teritorije su okupirani od strane HVO-a, a u Blagaj se slilo 18 hiljada Bošnjaka iz Stoca, Dubrava i Čapljine.
Komanda brigade je nakon 13. jula 1993. godine smještena u Blagaj, najjužniju teritoriju pod kontrolom Armije RBiH. Tu je i dočekala kraj rata. Brigada “Bregava” je odigrala ključnu ulogu u odbrani Blagaja od HVO-a i regularne Hrvatske Vojske.
Detaljan plan za oslobađanje okupirane teritorije sa koje su u ljeto 1993. prognani, brigada je predala Komandi 4. Korpusa u proljeće 1994. godine, ali ta operacija, zbog potpisivanja Washingtonskog mirovnog sporazuma u martu 1994. između Armije RBiH i HVO-a, nikad nije započela.
U kobnoj operaciji “Jesen 94”, 11. novembra 1994. godine, brigada “Bregava” je imala važnu diverzantsku ulogu u planu o oslobađanju šireg rejona Podveležja i Veleža od jedinica VRS-a. Svoj zadatak je u potpunosti izvršila, ali je spletom okolnosti, curenjem informacija o akciji do neprijatelja, te odgađanjem dogovorenog napada većine snaga 4. Korpusa, veliki broj pripadnika ostao sam iza leđa srpskog neprijatelja. Nadljudskim naporima i borbom, većina vojnika se izvukla na slobodnu teritoriju, ali je i veliki broj hrabrih ratnika ove brigade ostavio život u toj kobnoj i neuspjeloj akciji. Heroji, poput Senada Zeče – komandanta 1. bataljona 42. bbr., Nusreta Balavca – njegovog zamjenika, Zijada Božića – komandanta 3. bataljona 42. bbr., te još na desetine mladića, su dali svoje živote spremni da brane svoju zemlju.
Brigada je pored svih hercegovackih ratišta koja je prosla učestvovala u poznatoj akciji deblokade Sarajeva “Koverat”, u borbama na Igmanu i Trebeviću, te zadnje godine rata u operacijama na Treskavici i Bjelašnici.
U svom ratnom putu brigada je iznjedrila 20 dobitnika najviših armijskih priznanja: orden zlatni grb sa mačevima i zlatni ljiljan. U toku rata brigada je dala 159 boraca, za sudbinu njih osam još uvijek se ništa ne zna. Nakon rata prirodnom smrću umrlo je 134 pripadnika ove brigade. Veliki broj pripadnika brigade nakon rata iselio se u zemlje širom svijeta.
Izvori: historija.ba
