Zašto je “Hodžali genocid“?

Generalna skupština Ujedinjenih nacija (UNGS) potvrdila je zločin genocida opisujući ga kao “uskraćivanje prava na postojanje čitavih ljudskih grupa, jer je ubistvo uskraćivanje prava na život ljudskih bića“. Dakle, to dokazuje da je genocid smisleno i sistematsko uništavanje, u cijelosti ili djelimično, etničke, rasne, vjerske ili nacionalne grupe. Najviše su proučavani, ujedno užasavajući primjeri i historijski bliski: nacistički holokaust protiv Jevreja, etničko čišćenje u Bosni i Hercegovini, plemenski rat u Ruandi. Ipak, ti masakri i genocidi nisu promijenili krvave stranice historije, pa se svijet s njima suočava i u modernoj eri.

Ne tako daleko, u februaru 1992. godine, cijeli Azerbejdžan je užasnuto gledao kako se na njihovim TV ekranima prikazuju posljedice brutalnog ubijanja: mrtva djece, silovane žene, unakažena tijela starijih ljudi, smrznuti leševi, razbacani po zemlji. Ova šokantna snimka snimljena je na mjestu masakra u Hodžaliju – najgorem ratnom zločinu u ratu u Nagorno-Karabahu između Azerbejdžana i Armenije. Kao rezultat genocida, u gradu s oko 6.000 stanovnika ubijeno je 613 azerbejdžanskih civila, uključujući više od 200 žena, 83 djece, 70 starijih osoba, uz 150 nestalih, 487 ranjenih i 1.270 civila uzetih kao taoci.

Masakr se dogodio kada su armenske vojne trupe otvorile vatru i izvele napad na azerbejdžanske civile koji su pokušali da izađu iz grada Hodžalija, bježeći prema sigurnim azerbejdžanskim položajima. Ovaj brutalni napad nije bio puka nesreća tokom bitke. To je bio dio smislene terorističke politike Armenije: ubijanje civila zastrašivalo bi druge da pobjegnu iz regije, omogućavajući armenskoj vojsci da okupira Nagorno-Karabakh i druge regije Azerbejdžana. Jasno je da je ovo bilo etničko čišćenje.

Masakr u Hodžaliju trenutno je priznat i obilježava se parlamentarnim aktima usvojenim u deset zemalja i u 21 saveznoj državi Sjedinjenih Američkih Država nakon velikih napora i međunarodnih kampanja koje je organizovala Republika Azerbejdžan. Međunarodna kampanja podizanja svijesti “Pravda za Hodžali“ samo je jedna od njih, pokrenuta 8. maja 2008. godine, na inicijativu Leyle Aliyeve, generalne koordinatorke Foruma mladih za dijalog i saradnju Islamske konferencije. Do danas se više od 120.000 ljudi i 115 organizacija pridružilo ovoj kampanji, koja uspješno funkcioniše u desetinama zemalja. Društvene mreže, izložbe, skupovi, takmičenja, konferencije, seminari i slične aktivnosti drugi su efikasni alati kojima se promovišu ciljevi kampanje.

Prema međunarodnom humanitarnom pravu, UN-ovoj konvenciji i raznim ugovorima, genocidni akti i sami akteri kažnjavaju se kao međunarodni zločini, a drugo kažnjivo postupanje uključuje zavjeru radi počinjenja genocida, direktno i javno poticanje na počinjenje genocida, pokušaje počinjenja genocida i saučesništvo u genocidu (Član III UN-ove Konvencije o genocidu). Ipak, uprkos činjenici da je Republika Azerbejdžan potvrdila rezolucije Vijeća sigurnosti UN-a u vezi s uspostavljanjem mira i pravde u regiji Nagorno-Karabah, međunarodno priznatom području Azerbejdžana, Hodžali nije zadobio poštenu pažnju od međunarodne zajednice, dok akteri koji su učestvovali u genocidu u Hodžaliju ostaju nekažnjeni.

Razmjere Hodžalija i akteri genocida – Armenci, spominjani su i zapisani u poznatim novinama, časopisima i knjigama u različitim vremenskim periodima. Ipak, jedna od važnijih knjiga bila je “Put mog brata” koju je napisao Marker Melkonian. Ova knjiga koju je napisao Armenac, i koja je posvećena životu “heroja”, Montea Melkoniana, armenskog militanta, jasno dokazuje da je napad na grad bio strateški cilj, kao i “čin osvete”. Najbolniji trenutak je da je “herojem” u knjizi nazvana osoba koja je te noći aktivno učestvovala u masakru.

Osim toga, jedan armenski lider, Serzh Sargsyan, izjavio je:

“Prije Hodžalija, Azerbejdžanci su mislili da se šale s nama; mislili su da su Armenci ljudi koji ne mogu podići ruku na civilno stanovništvo. Mi smo bili u stanju da razbijemo taj (stereotip). To se i dogodilo”.

Njegova je izjava objavljena u intervjuu s britanskim novinarom Thomasom de Waalom u knjizi iz 2004. godine koja govori o sukobu.

Masakr koji su u Hodžaliju izveli Armenci predstavlja etničko čišćenje prema činjenicama zasnovanim na pravilima i normama međunarodnog humanitarnog prava, UN-ovim konvencijama, normama ljudskih prava o pravima žena i djece i uništenom gradu Hodžaliju. Stoga će Azerbejdžan nastaviti svoju borbu da se prisjeća žrtava grada Hodžalija radi preživjelih koji su bili svjedoci te noći u Hodžaliju.

Priznavanje masakra u Hodžaliju ne bi predstavljalo samo ostvarivanje prava ljudi koji su bili žrtve te krvave noći, već i sprječavanje genocida i masakra nad čovječanstvom u budućnosti. Ako ostane slijep na ovaj genocid, svijet će dopustiti budućim generacijama da izgube nadu u jedinstvo i dostojanstvo među narodima.

(Autor teksta je član Nacionalne skupštine Republike Azerbejdžan i predavač u oblasti održivog razvoja. Završio je magistarske studije u oblasti Organizacije i upravljanja obrazovanjem, a trenutno je na doktorskom studiju u oblasti Upravljanja održivim razvojem. Obnašao je brojne visoke funkcije u predstavništvima Evropske unije (EU) i Ujedinjenih naroda (UN). Učestvovao je u brojnim međunarodnim seminarima i konferencijama. Autor je brojnih naučnih radova, tekstova i stručnih analiza).

​​​​​​​* Mišljenja izražena u ovom članku su autorska i ne odražavaju nužno uređivačku politiku Anadolu Agency (AA).