Evlija Čelebija o Bošnjacima (XIII dio)

– Musli-efendija?. Podigao je jednu od najljepših niških džamija. Evlija je posjetio i njegovo turbe, koje se takođe nalazi u Nišu. (63, 64)

– Musli-efendija defterdar*. Dugo vremena je bio bosanski defterdar i hercegovački sandžak-beg sredinom XVII stoljeća. Imao je dvor u Sarajevu. Evlija je 1664. godine bio tri dana gost u njegovom dvoru. (106, 472)

– Musli-paša*. Glavni bosanski defterdar i hercegovački sandžakbeg sredinom XVII vijeka. Evlija ističe njegov saraj u Sarajevu. (106)

– Mustafa, derviš.* Sarajevski kaligraf. Evlija hvali njegov krasnopis. (110) 

– Mustafa-aga Čaluk*. Prema Evliji, imao jednu od najboljih kuća u tadašnjem Kladovu. (544)

– Mustafa-aga livanjski. Sagradio bazen na izvoru Duman Livno (140)

– Mustafa-aga bosanski. Jedan od bosanskih aga za vrijeme Kandijskog rata. (147) 

– Mustafa-aga kizlaraga. Rodom iz Žabice kod Ljubinja iz porodice Kozlić. Bio je kizlaraga od 1605. do 1620. i od 1622 do 1623. godine. Preminuo je 1623. godine u Istanbulu. U Ljubinju je podigao džamiju početkom 1620-ih. (415)

– Mustafa-beg. Podigao je džamiju u Iloku. (516)   

– Mustafa-čauš?. Sagradio je džamiju u Beogradu. (85) 

– Mustafa-efendija, Šejh. Njegov grob se nalazio u Jajcu. (208)

– Mustafa-efendija Kadić (Kadizade)*. Bio je zastupnik spahija u Istanbulu u Evlijino doba. Imao je svoj saraj i sudnicu (mahkemu) u Foči, a podigao je i jedan od fočanskih hamama. (399, 404)

– Mustafa-paša. Riječ je o Mustafi-paši Sokoloviću, poznatom i kao Makbul, odnosno Maktul. Amidžić Mehmed-paše Sokolovića. Bio je bosanski valija (1564-1566), te dugogodišnji budimski valija (1566-1578). Osvojio je Bos. Krupu i još neke gradove u Bosni, te Filakovo i još neke gradove Ugarskoj. Evlija mu pogrešno pripisuje osvojanja Budaka kod Gospića. Obnovio je budimsku tvrđavu, te podigao nove kule u Budimu, Sigetu i Stolnom Biogradu. Najveći vakif Unđurovine (tur. Ugarske). Podigao je tri džamije, medresu, četiri hamama, karavan-saraj, baruthanu, dućane i druge građevine u Budimu; džamiju, dva hamama i karavan-saraj u Pešti; džamiju, hamam, mekteb i karavan-saraj u sljedećim mjestima: Ostrogon, Kopan, Segedin, Novigrad, Tolna, Filakovo, Sečenj, Simontornja, Pakš; te vakufe u Stolnom Biogradu, Hatvanu, Vacu, Dunafeldvaru, Sigetu, Mogaču. Imao je i vakufe van Unđurovine u gradovima Osijek, Vukovar i Tovarnik kod Vukovara. Preminuo je u Budimu 1578. godine, gdje je ukopan u svom turbetu. (226)

– Mustafa-paša, Kodža Defterdar. Nevesinjac rodom. Podaci o njemu su oskudni. (410)

– Mustafa-paša Olovčić (Kuršumdži). Rodom iz Olova. Bio je tri puta bosanski namjesnik (1608-1609, 1610-1612, 1618-1619). Osnovao Banjsku kod Zvečana u kojoj je podigao džamiju.  (266)

– Mustafa-paša Pračalija (Pračali)*. Rodom iz Prače kod Pala. Bio je cernički sandžakbeg (1660). Kasnije je (1664) bio muhafiz hercegovačkog sandžaka. Glavni izvor za njegovu biografiju je Evlijin putopis. (174, 416, 417, 425, 439, 449, 451, 485)

– Mustafa-paša Skopljak (Uskuplu), Kodža. Radi se o Mustafi-paši Bogojeviću, sinu Davud-paše Bogojevića. Ne treba ga miješati sa velikim vezirom Kodža Mustafa-pašom, kao što ga, očito, Evlija mjestimično miješa sa nj. Postao je paša 1509. godine. Bio je hercegovački sandžakbeg (1516-1518), a prije toga sandžakbeg Sereza (Ser, Seres, egejska Makedonija). Učestvovao je u osmanskom osvajanju Šama i Egipta (1516-1517). Podigao je džamiju, mekteb, medresu, šadrvan, imaret i druga građevine u Skoplju, han i karavan-saraj u Užicu, most na Bregavi u Klepcima kod Čapljine, dvije kule u Hercegovini (Norinsku i Kor Kulu) i dr. Za izdržavanje svojih skopskih zadužbina uvakufio je dosta nekretnina oko Skoplja zbog čega je dobio nadimak Skopljak. Imao je u vakufe u okolini Gorice (jugoistočna Albanija), Valone, Elbasana (centralna Albanija), Ohrida, Tetova, Manastira. Bio je u dobrim odnosima sa Dubrovačkom republikom. Preminuo je 1519. godine u Skoplju, gdje je ukopan u svom turbetu. (282, 283, 286, 457, 459, 461-462)

– mutevelija Bajezidove džamije u Nevesinju. Proširio spomenutu džamiju 986. godine po Hidžri (1578). (411)

– Mutedejjin-paša. Zavještao džamiju u Baču. (523, 526)

– Naimović (Naimzade)?, imam. Bio je imam u Velikoj kod Požege u Hrvatskoj. Evlija mu je poklonio jedan saruk. (231)

– Nakić (Nakoglu)*. Evlija ga spominje u vezi jednog vojnog pohoda na Split 1660. godine. Može biti da je identičan sa Nakić-buljubašom iz naših narodnih pjesama. (144)

– Namidić (Namidi-zade). Vakif jedne džamije u Užicu. (382) 

– Nezir, Hadži?. Podigao džamiju u Beogradu. (85)

 – Nihadi?. Značajan osmanodobni bošnjački pjesnik (umro oko 1587) iz Sarajeva. Pisao je gazele na perzijskom jeziku. Spjevao je tarih za most Mehmed-paše Sokolovića na Drini u Višegradu. (260)

– Nisa-kaduna, Deli*. Sarajlijka koju Evlija opisuje kao evliju. (117)

– Odobaša pljevaljski. Podigao je džamiju u Pljevljama. Džamije je srušena 1936. godine. (394)

– Omer, dječak. Umiješan, ne svojom krivicom, u jednu krađu koja će dovesti do smjene Melek Ahmed-paše sa dužnosti bosanskog namjesnika 1660. godine. (257-258)

– Omer, ključar. Umiješan u gorespomenutu krađu 1660. godine. (258)

– Omer-aga. Puno ime Omer-aga Begzadić. Bio je aga azapa u Herceg-Novom. Evlija 1664. godine ističe njegovu kuću u Herceg Novom. Zamjerio se Dubrovčanima, pljačkajući njihove trgovce uz optužbu da šuruju sa Mlecima. Pogubio ga je 1658. godine tadašnji bosanski namjesnik Ahmed-paša Sejdija. (432-433) 

– Omer-aga, Hadži. Otac Ibrahim-paše Hadžiomeragića, ćehaje velikog vezira Ahmed-paše Ćuprilića. Podigao je u Počitelju imaret. Umro je nešto prije 1664. godine. (458, 459).

– Osman, Hadži. Sagradio je 970. godine po Hidžri (1562/63), ili možda i ranije, danas najpoznatiji sarajevski mesdžid – Tabački. Zanimljivo da Evlija spominje da je mesdžid u njegovo doba bio najposjećeniji sarajevski mesdžid. (108-109) 

– Osman-aga, Hadži. Izgradio džamiju u Foči 1022. godine po Hidžri (1613). (400) 

– Osman-efendija. Bio je fočanski kadija. Podigao je džamiju u Foči 1002 godine po Hidžri (1593/4), po njemu nazvana Kadi Osman-efendijina, a poznata je i kao Šehova džamija. (400-401)

– Osman-paša Čaluk*. Prema Evliji, imao je jednu od najboljih kuća u tadašnjem Kladovu. Godine 1665. Evlija je tri dana bio njegov gost u Kladovu. Tom prilikom su zajedno odlazili u lov. (544, 545)

– otac i sin iz Sombora*?. Evlija nam donosi priču o njima, kako bi nam pokazao kako stanovnici Sombora paze svoju omladinu. (523-524)

– Pertev-paša. Radi se o Mehmed-paši Pertevu. Kao adžemi-oglan došao na dvor, gdje je uznapredovao do položaja kapidžibaše. Kasnije je postao vezir (1555), pa treći vezir (1561-1565), te na kraju drugi vezir (1565-1572). Prema Evliji, osvojio Sombor 1551. godine. Sagradio je dva saraja i dva karavan-saraja u Istanbulu; džamiju, medresu, mekteb, hamam, česmu, šadrvan, imaret, karavan-saraj i dućane u Izmitu. Preminuo je 1572. godine, i ukopan je u svom turbetu u Istanbulu. Njegova žena Futuha-hanuma, njegovi sinovi Mahmud-efendija, Mustafa-efendija, Mehmed-efendija, Ahmed-efendija, te još neki rođaci su ukopani u mezarjima pokraj njega. (522)

– Piri, Hadži?. Graditelj jedne od beogradskih džamija. Mahala te džamije je dobila ime po njemu. (84, 85)

– Piri-efendija, Šejh. Sagradio je džamiju u Foči. Džamija je davno nestala sa lica zemlje. (400)

– Porča od Havale, Gazi. Gazija opjevan u bošnjačkim narodnim pjesmama. Osvojio je Valjevo i Havalu. Bio je dizdar havalske tvrđave. Njegovo turbe se donedavno nalazilo na Havali. Kralj Aleksandar II Karađorđević 1934. godina uništio turbe i preko Porčinog mezarja napravio Spomenik Neznanom junaku. (97, 327, 328-329)

– povjerenik za so (tuz emini)* u Gabeli. Bio je povjerenik za so 1664. godine kada je Evlija bio u službi Suhrab Mehmed-paše. (462)

– povjerenik u Rači, carinski* . Bio je carinski povjerenik 1664. godine. Evlija je konačio u njegovoj kući. (479)

– Ramazan-aga?*. Imao je saraj u Beogradu u Bajram-begovoj mahali, danas blok između Simine i Gospodin Jevremove ulice. (85)

– Redžep-efendija?*. Evlija ističe njegovu pobožnost i gostoljubivost kad je 1665. godine posjetio Grgurevce kod Srem. Mitrovice. (508)

– Rizvan, Hadži. Poznatiji kao Hadži Rizvan-čauš. Vakif jedne od pljevaljskih džamija. (394)

– Rustem-beg (paša). Prvo ga nalazimo kao delibašu Ferhad-paše Sokolović, a zatim kao ćehajabeg. Kasnije je ratovao sa Hasan-pašom Predojevićem po Hrvatskoj i Krajini (1591-1593). Od 1592. do 1594. godine je bio dizdar Petrinje. Poginuo je u bici kod Petrinje 1594. godine. (221, 224, 225)

– Rustem-beg Čengić*. Sin Ali-paše Čengića. Evlija je 1664. godine prolazio kroz Zagorje prilikom čega je svratio do dvora porodice Čengić, koji su tada bili u rukama Rustem-bega (Otac mu je poginuo u bici kod Svetog Gotharda). (408)

– Rustem-paša, Sari. Misli na Rustem-pašu Opukovića, velikog vezira (1544-1553, 1555-1561) i brata Mehmed Karađoz-bega, mostarskog vakifa. Evlija spominje da je podigao han i 150 vojničkih kuća u Paraćinu, te džamiju u Gabeli. Podigao je i bezistan u Erzurumu; han u Ankari; džamiju, mesdžid, medresu, biblioteku, hamam, dvıje česme, šadrvan, dva hana, dva karavan-saraja, dućane, skladišta i tri saraja u Istanbulu; džamiju, mekteb, medresu, biblioteku, hamam, česmu, imaret, bezistan, čaršiju od 49 dućana, musafirhanu, skladišta, karavan-saraj u Tekirdagu; karavan-saraj u Edirnu; hamam i džamiju u Čimenliku (ÇimenlikKalesi, Kale-iSultaniye) kod Čanakala; džamiju, imaret, karavan-saraj i hamam u Sapandži kod Adapazara; džamiju i karavan-saraj u Samanliju kod Jalove u blizini Izmita; džamiju u Bolvadinu kod Afjonkarahisara; džamiju u Trikali (sjeverozapadna Tesalija); džamiju u Silivriju kod Istanbula; karavan-saraj u Bujuk Karištiranu; medresu i hamam u Kutahiji; hamam u Hajrabolu kod Tekirdaga; karavan-saraj u Eregliju kod Karamana; karavan-saraj u Akbijiku kod Jenišehira; džamiju u Budimu; Brusa bezistan i han u Sarajevu;  most preko Željeznice na Ilidži. Imao je vakufska sela u Plovdivu, Razgradu, te selo Dura Begli (Dura Beğli kod Antonova, pokrajina Targovište). Ukupno, uvakufio je: 12 džamija, 5 medresa, 7 mekteba, 32 hamama, 273 stambenih objekata, 54 skladišta, 563 dućana, 28 karavan-saraja i hana, te brojne druge građevine. Preminuo je 1561. godine. Ukopan je u svom turbetu u Istanbulu.

  Bio je jedan od najbogatijih ljudi u povijesti. Ibrahim Pečevija donosi popis njegove zaostavštine: 8000 kaligrafski pisanih mushafa, 130 draguljima ukrašenih tvrdo ukoričenih mushafa, 5000 knjiga, 170 muških robova, 2900 konja, 1160 deva, 80 000 tulbenta (pamučnih pokrivača za glavu), 780 000 zlatnika, 1100 zlatnih kapa (uskufa), 290 ćebadi, 2000 oklopa i štitova, 600 srebrnih sedala, 500 pozlaćenih sedala, 130 zlatnih uzengija, 860 pozlaćenih korica mačeva, 1500 pozlaćenih kaciga, 100 zlatnih topuza, 30 dragulja, 476 pari rukavica, 1000 tovara kovanog i neobrađenog zlata, 1000 čifluka u Anadoliji i Rumeliji – približno 11 300 000 dukata (današnja vrijednost bez inflacije: cca 3, 125 milijarde KM).

  (66, 353, 459, 480, 513, 514)                       

– Sadik, Hadži?. Graditelj jedne od beogradskih džamija. Mahala oko te džamije je nazvana po njemu. (84, 85)

– Salih-aga?. Aga janjičara. ugušio se u rijeci Rabi  1664. godine tokom bitke kod Sv. Gotharda. Na položaju ga je naslijedio Halil-aga. (505)  

– Salih-aga, Hadži?. Utemeljitelj jedne od beogradskih džamija. Mahala oko te džamije je nazvana po njemu. (84, 85)

– Salih-paša. Misli na Salih-pašu Nevesinjca. Kao mlad došao na dvor. Napredovao poseredstvom svojih zemljaka: prvo Mustafa-paše, a kasnije Ibrahim-paše Roznameždije. Godine 1645. je izabran za velikog vezira. Pao kao žrtva spletki 1647. godine za vrijeme sultana Ibrahima Delija. (410)

– Sarhoš paša. Poznatiji kao Gazi Sarhoš Ibrahim-paša Memibegović. Bio je bosanski beglerbeg (1622) i ćustendilski sandžakbeg. (162)

– Sedžah, Hadži?. Sagradio džamiju u Beogradu. (87)

– Sedžah, Hadži. sagradio mekteb u sarajevu 1053 godine po Hidžri (1642/43). Možda je isti onaj Hadži Sedžah koji je podigao džamiju u Beogradu. (110)

– Sefer-baba?. Imao je turbe u Nišu. (64)

– Sefer, Hadži*. Čajnički dobrotvor i Evlijin prijatelj. (398)

– Selim-aga*. Jedan od bosanskih aga koga je Melek Ahmed-paša 1660. godine poslao sa darovima šibeničkom kapetanu. (193)  

– Selim-efendija?. Bio je sekretar (katib) Ibrahim-paše Hadžiomeragića Počiteljca 1665. godine. (506)

– serdar fočanski*. Podigao je u Evlijino doba impozantan saraj u Foči. (399)

– serdar osječki?. Bio je sagradio je sebilj u Osjeku. (365)

Piše: Jusuf Džafić

Akos.bA