Džamija Sultan Mehmeda, jedna od najstarijih u BiH: Vrandučka ljepotica
Mjesto Vranduk, udaljeno 10 kilometara od Zenice, najpoznatije je po tvrđavi koja se izdiže na stijeni iznad rijeke Bosne. Nešto manje poznato je da se odmah do vrandučke tvrđave nalazi džamija Sultana Mehmeda, koja na istom mjestu stoji stotinama godina
Emir Porča, magistar historije, oblast Osmanski period, naučni smjer rekao je kako je džamija u Vranduku zvanično prvi put spomenuta pod nazivom Časna džamija u popisu bosanskog sandžaka iz 1604. godine.
„Kada je u pitanju vrandučka džamija, u osmanskim dokumentima pronalazimo pomen Časne džamije u Vranduku u sumarnom popisu bosanskog sandžaka iz 1604. godine. Tu se spominje mahala Časne džamije u Vranduku, ali se tu ne spominje ni ime džamije niti da ju je neki sultan izgradio. Ipak, to dokazuje da je džamija već tada postojala. Podatak o imamu vrandučke džamije je još stariji, tako da je već u prvom popisu bosanskog sandžaka iz 1468. na 1469. godinu pominje ime imama Muhjudina koji je trebao da obavlja službu u Vranduku, što je pokazatelj da je u Vranduku za potrebe posade postojalo mjesto gdje se obavlja namaz, odnosno mesdžid. Da li je džamija postojala u nužno ovom obliku, potrebno je dodatno istražiti“, rekao je u razgovoru za Anadolu Agency (AA) Porča.
Podatke o vrandučkoj džamiji pronašao je u Basbakanlik osmanskom arhivu u Istanbulu, u dokumentima u kojima se pominju iznosi plata službenika ove džamije. Tada je džamija navedena pod nazivom Džamija Sultan-Mehmed Hana, te je taj pomen džamije pod tim nazivom iz 1697. godine najstariji.
„Prema osmanskim izvorima, našao sam podatak u Basbakanli osmanskom arhivu u Istanbulu iz 1697. godine gdje se pominje mujezin Sultan-Mehmedove džamije u Vranduku, što je najstariji pomen ove džamije u Vranduku, a da nosi naziv Sultan-Mehmedova. U periodu 18. stoljeća imamo jedan dokument koji pominje džamiju u Vranduku iz 1797. na 1798. godinu, dokument koji je predstavljao popis državnih službenika u Bosni, gdje se između ostalog, na prostoru zeničke općine, odnosno tadašnje nahije Brod, pored Sultan-Ahmedove i Sultan-Sulejmanove džamije pominje i džamija Sultan-Mehmed Hana u Vranduku, a tu se pominju plate službenika, odnosno plata mujezina Sultan-Mehmed Hanove džamije u Vranduku“, ispričao je Porča.
Prema ovim dokumentima, rekao je Porča, ovo ukazuje na to da je ovo jedna od najstarijih džamija u Bosni i Hercegovini, dodavši kako je pohodom sultana Mehmeda Fatiha na Bosnu, svako mjesto koje je zauzeto i imalo posadu utvrda moralo imati i mjesto gdje su obavljali namaz. Prema popisu iz 1468. i 1469. godine, postoje podaci o svih 30 članova posade utvrda sa podacima o njihovim posjedima.
„Prema tom spisku imena, vidi se da su svi bili muslimani, što znači da je muslimanska posada u Vranduku morala imati mjesto za obavljanje namaza, ali to ne znači da je okolno stanovništvo bilo muslimansko, jer je islam u Bosnu dolazio u etapama i širio se bez prisile. Džamija u suštini nije napravljena za potrebe lokalnog stanovništva, nego upravo zbog posade vrandučke tvrđave“, objasnio je Porča.
Vrandučka džamija specifična je zbog položaja i veličine tvrđave Vranduk.
„Tvrđava Vranduk je jedna mala tvrđava izgrađena na stijeni i ona nema dovoljno prostora da se u njoj izgradi i džamija. Neke od tvrđava, naslijeđenih iz srednjeg vijeka u Bosni su se postepeno širile, poput one u Maglaju koja se poslije provale Eugena Savojskog 1697. godine proširila, dok to sa Vrandukom nije bio slučaj. Džamija je tako napravljena izvan zidina tvrđave Vranduk što je čini dosta specifičnom“, zaključio je Porča.
Na ploči koja sadrži informacije o džamiji, pored samog ulaza u džamiju stoji da je džamija izgrađena nakon osvajanja 1463. godine, iako se ne pominje godina gradnje. Sadašnja džamija pripada tipu džamija sa drvenim dvostranim mahfilom i drvenom munarom te ima dva ulaza, jedan sa zapadne, a drugi sa sjeverne strane džamije. Prvobitno je imala strmi četverostrešni krov pokriven šindrom, dok je kasnijim intervencijama promijenjen nagib krova ali i vrsta pokrivača. Inače, džamija, zajedno sa graditeljskom cjelinom tvrđave Vranduk proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Akos.ba
