Deset godina od početka građanskog rata u Siriji

Od početka građanskog rata u Siriji danas se navršava punih deset godina. Kraj rata se ne nazire ni deceniju nakon početka krvavog obračuna režima Bashara al-Assada s opozicionim grupama, a tek sporazum Turske i Rusije omogućio je da se protekle godine u Idlib vrati blizu 300.000 ljudi koji su prethodno protjerani sa svojih ognjišta, javlja Anadolu Agency (AA).

Na današnji dan 2011. godine grupa mladih je na zidovima škole u južnoj sirijskoj provinciji Dera ispisala grafit “Ej doktore (Bashar al-Assad), na tebe je red“ i pokrenuti su masovni protesti koji su represijom snaga odanih režimu prerasli u krvavi rat.

Masovni antirežimski protesti brzo su se proširili Sirijom, a demonstranti su tražili korjenite reforme i promjenu vlasti u toj zemlji.

Assadov režim je demonstrante proglasio teroristima i angažirao vojsku i snage sigurnosti na gušenju protesta i borbi za opstanak na vlasti.

Tako su mirni antivladini protesti pretvoreni u građanski rat u Siriji u kojem se sukobi vode između snaga Assadovog režima i opozicionih grupa koje su okupljene unutar formacija nazvanih Vojska slobodne Sirije.

Krajem 2012. godine se nazirao krah Assadovog režima, a tad mu je u pomoć pritekao Hezbollah iz Irana i Libana. Od proljeća 2013. godine Assadove snage su ponovo uspostavile ravnotežu u sukobima, a tok rata u korist režima se promijenio u septembru 2015. godine kada se u rat uključila i Rusija.

Uz podršku proiranskih terorističkih grupa i Rusije, Assadove režimske snage su žestokim napadima i opsadama uspjele vratiti kontrolu u većini sirijskih regija koje su bile pod kontrolom opozicije.

– Raseljavanje miliona civila –

Stotine hiljada civila su ubijene u građanskom ratu u Siriji u kojem je, prema izjavama zvaničnika Ujedinjenih nacija, korišteno zabranjeno hemijsko oružje i počinjeni brojni ratni zločini poput metode izgladnjivanja ljudi, zarobljavanja, opsade, tortura i slično.

Prije rata u Siriji je bilo oko 22 miliona stanovnika, a prema podacima Komesarijata UN-a za izbjeglice (UNHCR) najmanje 6,6 miliona Sirijaca je bilo primorano da napusti zemlju. Turska je sama zbrinula najmanje 3,6 miliona prognanih Sirijaca.

Ured za koordinaciju humanitarnih poslova (OCHA) saopćio je da je i unutar Sirije raseljeno najmanje 6.702.000 ljudi, a da najmanje 13 miliona ljudi u Siriji ovisi isključivo o humanitarnoj pomoći.

– Kontrola u regijama i stanje na terenu –

Turska i Rusija su 5. marta prošle godine postigle dogovor o prekidu sukoba i provedbi zajedničkih nadzornih patrola na sjeveru Sirije, a otad se stanje na terenu u pogledu kontrole u regijama nije mijenjalo.

Assadove snage kontroliraju provincije Dera i Kuneytra na jugu, kao i glavni grad Damask, obalu Sredozemnog mora, odnosno Latakiju i Tartus te Homs u unutrašnjosti zemlje. Pod kontrolom režima su i urbani centri Hama, Halep i Deir ez-Zor. Te regije pod kontrolom režima čine više od 60 posto teritorije Sirije.

Pod kontrolom sirijskih opozicionih snaga su regija deeskalacije u Idlibu te regije Afrin, Tal Abyad, Ras al-Ayn i druge regije koje su na sjeveru Sirije oslobođene terorističke okupacije tokom tri operacije u kojima su učestvovale turske oružane snage.

Teroristička organizacija YPG/PKK, koju podržavaju Sjedinjene Američke Države, pod okupacijom drži Manbij, Tal Rifat i dijelove istočne obale Eufrata.

Teroristička organizacija ISIS pod okupacijom drži mali dio pustinje na istoku Sirije i pod opsadom je Assadovih snaga.

– Primirje već godinu opstaje u Idlibu –

Uz posredstvo Turske, Rusije i Irana, tokom majskih pregovora 2017. godine u Astani, Idlib je proglašen jednom od četiri zone deeskalacije. Snage odane Assadovom režimu su prekršile dogovor i zauzele tri zone, a u Sočiju je 17. septembra 2018. godine postignut dodatni dogovor o primirju u Idlibu i uspostavi deeskalacijske zone.

Shodno dogovoru, opozicione snage su povukle teško naoružanje iz regije, a snage odane Assadovom režimu nisu obustavile artiljerijske i zračne napade u toj regiji.

Turska i Rusija su u martu prošle godine dogovorile protokol kojim se sve strane u Idlibu pozivaju na prekid vatre, a turske i ruske snage u svojstvu garanta primirja zajednički provode kontrolne patrole duž linija razdvajanja, odnosno duž autoceste M4.

U proteklih 12 mjeseci u tu regiju se dobrovoljno vratilo 282.500 prognanih civila. Tokom napada režimskih i ruskih snaga iz Idliba je prethodnih godina prognano skoro dva miliona ljudi koji su smješteni u kampovima u blizini turske granice.

Primirje u Idlibu u većoj mjeri se poštivalo tokom protekle godine, uz povremena kršenja od strane Rusije.

– Sve dublja ekonomska kriza u regijama pod kontrolom Assadovog režima –

Snage lojalne Assadovom režimu su tokom desetogodišnjeg rata uništile ekonomsku infrastrukturu Sirije i uvele zemlju u duboku i višeslojnu krizu.

Sirija je poprište enormne inflacije. Assadov režim je u januaru ove godine štampao i novčanice u apoenima od 5.000 sirijskih lira i ne može zadovoljiti osnovne potrebe lokalnog stanovništva. Višeslojna kriza u tim regijama Sirije nedavno je eskalirala krizom nedostatka hljeba i goriva.

Sirijska lira strmoglavo gubi vrijednost, čemu posebno doprinose i sankcije koje su SAD i Evropa uvele Assadovom režimu zbog zločina protiv čovječnosti.

Pred početak rata jedan dolar je bio ekvivalent vrijednosti 50 sirijskih lira, a danas je to više od 4.000 lira. Sirijska lira je tokom rata izgubila vrijednost za 80 puta.

– Režim sabotira rad Ustavotvorne komisije Sirije –

Politički proces za rješavanje sirijske krize počeo je krajem juna 2012. godine u Ženevi i to pod okriljem Ujedinjenih nacija. Taj proces je propao zbog beskompromisnog nastupa delegacije Assadovog režima.

U januaru 2017. godine je pod garancijama Turske, Rusije i Irana pokrenut mirovni proces u kazahstanskom glavnom gradu Nur Sultanu (tadašnja Astana). Tokom tog procesa dogovorene su četiri zone deeskalacije u Siriji, ali i osnovana Ustavotvorna komisija Sirije.

Ta komisija se prvi put sastala u Ženevi krajem oktobra 2019. godine, ali je sastanak završen bez rezultata zbog arogantnog i beskompromisnog stava režimske delegacije. U januaru ove godine je na isti način zbog neozbiljnosti delegacije Assadovog režima propala i peta runda sastanka te komisije koja ima zadaću da pripremi okvirni nacrt novog Ustava Sirije.

Sirijska opozicija pak tvrdi da međunarodna zajednica ne vrši dovoljan pritisak na Assada kako bi ga privolila da ozbiljno pristupi političkom procesu rješavanja krize.

– Bilans sirijskog građanskog rata –

Prema podacima opozicionog Koordinacijskog zavoda Sirije, snage odane Assadovom režimu samo tokom proljeća 2018. godine protjerale su 128.926 osoba sa područja koja su zauzele.

Sirijska mreža za ljudska prava (SNHR) dostavila je izvještaj novinaru AA u kojem se navodi da je najmanje 14.315 zarobljenika umrlo od posljedica zlostavljanja i torture od strane Assadovih snaga. Opozicioni izvori tvrde da režimske snage i dalje u pritvoru drže blizu 400.000 ljudi.

U izvještaju se dalje navodi da su zdravstvene ustanove u Siriji u najmanje 863 navrata bile mete napada, a da je tokom rata u toj zemlji ubijeno najmanje 859 zdravstvenih radnika.

Škole u Siriji su mete napada bile u 1.584 navrata, a 1.411 tih napada su izvele snage odane Assadovom režimu i njegovi ruski saveznici.

Tokom rata u Siriji ubijeno je najmanje 709 medijskih radnika, među kojima su i četiri reportera koji su radili za AA.

Snage odane Assadovom režimu su tokom deset godina rata u Siriji izvele i 217 napada hemijskim oružjem, a mete napada su bila naselja koja su pod kontrolom opozicionih snaga.

Prvi takav napad režimske snage su izvele u decembru 2012. godine u mjestu Beyyada kod Homsa, a posljednji u maju 2019. u mjestu Kebine kod Latakije.

Svjetska javnost posebno pamti napad hemijskim oružjem u kojem su snage odane Assadovom režimu 21. augusta 2013. godine u Istočnoj Guti kod Damaska ubile najmanje 1.400 civila.

– SAD i Rusija ne ispunjavaju data obećanja –

Turska je 9. oktobra 2019. godine na sjeveru Sirije započela operaciju “Izvor mira“ i to s ciljem okončanja okupacije teritorija koje su teroristi YPG/PKK-a i ISIS-a kontrolisali u pograničnim sirijskim regijama. Tom prilikom je Turska postigla odvojene dogovore sa Rusijom i SAD-om.

SAD nije održao obećanje da će se teroristi YPG/PKK-a povući 30 kilometara južno od granice kako bi se u tom pograničnom sirijskom pojasu uspostavila sigurna zona za civile.

I Rusija je Turskoj obećala da će osigurati da se teroristi YPG/PKK-a i režimski elementi povuku iz tog pograničnog pojasa, kao i iz Manbija i Tal Rifata, ali ni Rusija nije ispunila obećano.

– Hronologija – 

Prekretnice tokom rata u Siriji:

15. mart 2011. – Rat u Siriji počeo je mirnim protestima u Deri, koje je grupa mladih ljudi pokrenula protiv režima.

26. april 2011. – Režimska vojska je ušla u Deru, u kojoj su pokrenute pobune.

30. juni 2012. – U Ženevi počeli pregovori o političkoj tranziciji.

21. august 2013. – Assadov režim u Istočnoj Guti, upotrebom hemijskog oružja usmrtio više od 1.400 civila.

30. juni 2014. – Teroristička organizacija ISIS proglasila takozvani halifat.

22. septembar 2014. – Koalicija na čelu sa SAD-om pokrenula zračne napade protiv ISIS-a.

Mart 2015. – Opozicija uspostavila kontrolu nad Idlibom.

21. maj 2015. – ISIS zauzeo Palmiru i uspostavio kontrolu nad blizu polovinom Sirije.

30. septembar 2015. – Rusija se direktno uključila u rat u Siriji.

18. decembar 2015. – VSUN usvojio rezoluciju br. 2254. Uspostavljena mapa puta za političku tranziciju.

24. august 2016. – Turska pokrenula ofanzivu ”Štit Eufrata”.

23.-24. januar 2017. – Na inicijativu Turske i Rusije organiziran prvi sastanak u okviru procesa u Astani.

4. april 2017. – Režimske snage u napadu hemijskim oružjem na Khan Shaykhun usmrtile najmanje 100 civila.

20. januar 2018.  – Turska protiv terorista YPG/PKK-ISIS-a pokrenula operaciju ”Maslinova grana”.

30.-31. januar 2018. – U Sočiju organiziran Kongres nacionalnog dijaloga. Donesena odluka o formiranju Ustavotvorne komisije.

17. septembar 2018. – Turska i Rusija postigle sporazum u Sočiju.

6. maj 2019. – Režimske snage pokrenule operaciju na Idlib.

16.  septembar 2019. – Na samitu u Ankari postignut dogovor o listi komiteta koji će sastaviti novi ustav u Siriji.

9. oktobar 2019. – Turska pokrenula operaciju ”Izvor mira”.

27. oktobar 2019. – Vođa ISIS-a Abu Bakr el-Baghdadi, ubijen u operaciji koju su američke snage izvele u Idlibu.

27. februar 2020. – Turska protiv režimskih elemenata u Idlibu pokrenula operaciju ”Proljetni štit“.

5. mart 2020. – Uz podršku predsjednika Turske Recepa Tayyipa Erdogana i predsjejdnika Rusije Vladimira Putina dogovoreno primirje u Idlibu.  Nakon primirja kućama se prošle godine vratilo najmanje 282.000 civila.

29. mart 2020. – Assadov režim saopćio da je u Siriji potvrđen prvi smrtni slučaj povezan s COVID-19.

17. juni 2020. – Stupio na snagu ”Zakon o zaštiti sirijskih civila – Cezar” kojeg je u decembru 2019. potpisao Donald Trump.

19. juli 2020. – Assadov režim u Siriji, u kojoj je polovina stanovništva napustila zemlju ili je raseljena, organizirao parlamentarne izbore.

16. novembar 2020. – Preminuo ministar vanjskih poslova Walid Muallem, koji se smatrao jednim od najvećih pristalica režima.

8. mart 2021. – Bashar al-Assad i supruga zaraženi koronavirusom.

Akos.ba