Jasmin Hodzić: Standardizaciju bosanskog jezika treba povjeriti relevantnim naučnim institucijama
U tragičnoj su zabludi intelektualci koji smatraju da je inkluzivnost novog pravopisa ispravan put u borbi za bosanski jezik. Borba za bosanski nije lingvistička, već politička. Ne može se lingvističkim mehanizmima rješavati pitanje nominacije bosanskog jezika. Stvaranje standardnog jezika, što je pisao i sam Halilović 1995. godine, tokom svoje druge razvojne faze, uvijek je politički čin
Nakon što je Bošnjačka zajednica kulture “Preporod” izdala Pravopis bosanskoga jezika (1996), pa je poslije toga štampana njegova skraćena verzija kao Pravopis bosanskoga jezika za osnovne i srednje škole (1999/2004), posljednjih dana u Sarajevu izašao je jedan od čak tri nova najavljena pravopisa bosanskog jezika. Za dva preostala znamo da jedan od njih izlazi vjerovatno u septembru ove godine, a treći je tek u izradi.
Iako su organizatori poslova ili autori preostala dva nova najavljena bosanska pravopisa, što pojedinačno, što institucionalno, nudili saradnju i sarajevskom Institutu za jezik, s pravopisom koji je već izašao u izdanju Slavističkog komiteta, nažalost, to nije slučaj. Zato, logično bi bilo da govornici bosanskog jezika posao njegove standardizacije povjeravaju samo legalnim i legitimnim društvenim institucijama koje ih predstavljaju. Takav posao u prvom redu trebao bi pripasti jednoj relevantnoj naučnoj instituciji, u ovom slučaju, valjda, sarajevskom Institutu za jezik, ali i u organizacionom smislu, što je već poznato iz prakse, on se može povjeriti nacionalnoj instituciji obrazovanja i/ili kulture, zatim matici ili akademiji, relevantnom resornom ministarstvu i sl.
Odnosno, u organizacionom smislu, to može biti i grupa vrhovnih i vodećih institucija obrazovanja, nauke i kulture koje bi kao takve mogle i trebale biti na usluzi građanima. Međutim, ovaj posao mogu raditi i pojedinci, pod uvjetom da njihov rad i uspješno obavljen zadatak priznaju već spomenute institucije. Dakle, posao standardizacije jezika povjerava se konkretno samim lingvistima. No, bosanski jezik trebao bi biti standardiziran saglasnošću većine bosanskih lingvista okupljenih oko relevantne naučne ustanove, uz dodatnu saglasnost šire bosanske javnosti koja bi u ovom slučaju i sama mogla predlagati i/ili komentirati pravopisna pravila prije nego što ona budu uobličena i objavljena u konačnoj formi.
Ipak, posljednju riječ moraju dati lingvisti, vodeći računa da ne odstupe od principa utemeljenih u tradiciji i duhu samog jezika. Tako je najšire moguće okupljanje stručnjaka iz domena lingvističke bosnistike s ciljem sagledavanja tokova standardizacije bosanskog jezika kod nas u moderno vrijeme programski već zasvjedočeno minimalno dva puta – na 1. i 2. Simpoziju o bosanskom jeziku, a ove skupove je organizirao sarajevski Institut za jezik. Oba ova skupa okupila su najveći broj bosanskih lingvista, a imala su i svoje zaključke koje su donijeli sami učesnici. U zaključcima s Prvog simpozija (iz 1998) navodi se projekt izrade Školskog pravopisnog priručnika, koji je izašao već godinu zatim.
U zaključcima s Drugog simpozija (iz 2015) pod tačkom Izrada normativa navodi se Veliki pravopis bosanskog jezika. Nažalost, na Drugom simpoziju o bosanskom jeziku autor aktuelnog bosanskog pravopisa nije ni učestvovao, kao ni mnogi članovi njegove pravopisne komisije. Dokle se stiglo s izradom Velikog pravopisa bosanskog jezika, saznat ćemo na Trećem simpoziju o bosanskom jeziku.
Valja još napomenuti da je prve savremene pravopisne odredbe i principe normiranja bosanskog jezika postavio Alija Isaković u Sarajevu 1993, a koji je već davne 1965. godine govorio o bosanskom međuvarijantnom položaju i samosvojnosti u jeziku. No, kome god da izrada bosanskih jezičkih normativa u konačnici pripadne, najviše će u pravu biti onaj ko najmanje odstupi od tradicije.
Dr. Jasmin Hodžić je naučni saradnik u Institutu za jezik Univerziteta u Sarajevu
