Uloga međunarodnih sudova u negiranju genocida nad Bošnjacima

Šesti članak iz knjige „NEGIRANJE GENOCIDA NAD BOŠNJACIMA“ mr. Elvedina Mulagića  

Međunarodni sudovi   

Od mnogobrojnih sudskih postupaka pred MKSJ protiv izvršilaca genocida nad Bošnjacima u periodu 1992-1995. godine jedino su u slučaju Srebrenice izvršioci i nalogodavci osuđeni za genocid, dok su u svim ostalim slučajevima oslobođeni optužbe ili uopće nisu procesuirani. MSP je svojom presudom potvrdio izvršenje genocida nad Bošnjacima srebreničkog regiona jula 1995. (MSP, Presuda…, para. 297). Ovim činom Srebrenica postaje sinonim za brutalnost zločina i genocida u svjetskim razmjerima, dok se istovremeno zanemaruje genocid nad Bošnjacima počinjen na širem teritoriju Bosne i Hercegovine od 1992-1995. godine. Najprije bi se moglo reći da je ovakva presuda produkt nevoljnosti zapadnoevropskih država da se genocid blagovremeno prepozna i zaustavi, iako je isti, s većim ili manjim intenzitetom, vršen u kontinuitetu čitavo vrijeme oružanog sukoba i na širem teritoriju države, uz varijaciju u primjeni određenih genocidnih akata, te je bio usmjeren na Bošnjake kao narod u cjelini.^[2] Nadalje, u presudi je kazano: “Prije je ubijao nasumice nego sa jasnom namjerom da uništi jednu grupu. Pretresno vijeće stoga zaključuje da nije izvan svake razumne sumnje dokazano da je kod optuženog postojao dulus specialis zločina genocida.”^[4] Međunarodni sud pravde je ustvrdio: “Zaključak je Suda, pojačan presudama Pretresnih vijeća u slučajevima Krstić i Blagojević, da postojanje neophodne namjere nije utvrđeno sve do promjene vojnog cilja i nakon zauzimanja Srebrenice, oko 12. ili 13. jula” (MSP, Presuda…, paragraf 295). Ovim navodom Sud se stavio u funkciju negiranja počinjenog genocida, i to razvijanjem pseudoteorije o spontanosti genocida u Srebrenici. Ujedno se isto može smatrati vrhuncem negiranja genocida, jer genocid karakterizira upravo suprotno – brižljivo planiranje i unaprijed definirana namjera za izvršenje genocida. Hartman je, kao direktni sudionik sudskih procesa, uočila da je srebrenički genocid pod uticajem zapadnih vlada u presudama MKSJ i MSP definiran kao rezultat “neočekivanog zaokreta u Mladićevoj umno-bolesnoj odluci”.

Prikazivanje namjere za izvršenje genocida “umno- bolesnom” odlukom jedne osobe nije ništa drugo do kreiranje solidne osnove za njegovo negiranje. Ovim činom se prikrivaju državne institucije i organi koji su, zajednički s njihovim kolaboracionistima, planirali i odlučili izvršiti genocid. Genocid u Srebrenici je kruna potvrđivanja istrajne namjere i odlučnosti za oživotvorenje velikosrpskog genocidnog projekta koji je pokrenut 1992. godine, jer ukazuje na to kako je ponovno pristupljeno masovnim ubijanjima, nakon što su od kraja 1992. do jula 1995. godine provođene druge genocidne radnje.

MSP je ustvrdio: “/… / stvaranja veće srpske države, ako je potrebno i ratnim osvajanjem – nije nužno podrazumjevalo uništavanje bosanskih muslimana i drugih zajednica, već njihovo protjerivanje” (MSP, Presuda…, paragraf 327). Sud je ovdje napravio suštinsku grešku jer je zanemario da je organizirani prisilni izgon stanovništva bio propraćen sistemskim provođenjm masovnih ubijanja Bošnjaka i drugim mjerama, koje zajednički čine jednu integralnu cjelinu definiranu genocidnom namjerom. Nadalje, Sud negira genocid kada kaže da ne postoje uvjerljivi dokazi o postojanju općeg plana i specifične namjere (MSP, Presuda…, paragraf 373 i 376). Generalni plan je, pored ostalog, bio oličen u Strateškim ciljevima srpskog naroda u BiH iz 1992. godine. Sudska praksa, kao i stavovi eminentnih istraživača genocida, ukazuju da je namjera dokaziva i indirektnošću, odnosno pomoću konzistentnog obrasca izvršenja zločina ili generalnog konteksta zločina, gdje se počinitelj ne ograničava samo na ubijanje pripadnika grupe, već na uništenje onih kohezivnih elementa koji spajaju individue u jednu grupu kao što su: kultura, religijski objekti, umni dio grupe i dr., odnosno, ono što zločin genocida čini specifičnim u odnosu na ostale zločine i nečovječna postupanja.

U samoj presudi i Sud vrši jasnu distinkciju između saučesništva i obaveze sprečavanja kršenja Konvencije o genocidu: “Saučesništvo uvijek nužno pretpostavlja da je poduzeta neka pozitivna akcija u cilju pružanja pomoći i podrške počiniocima genocida” (MSP, Presuda… , paragraf 432). Nadalje, Sud je kazao: “Sud smatra da je utvrđeno da je Tužena strana na taj način stavljala svoju značajnu vojnu i finansijsku podršku na raspolaganje RS, te da je odlučila uskratiti tu podršku, to bi tada u velikoj mjeri ograničilo mogućnosti koje su vlastima RS stajale na raspolaganju” (MSP, Presuda… , paragraf 241). Međutim, i pored detaljno obrazloženog teorijskog i pravnog okvira saučesništva prema kojem je tužena strana nedvojbeno kriva, Sud u presudi oslobađa tuženu stranu krivice za saučesništvo. Zbog navedenog su dvojica članova Sudskog vijeća izdvojili svoje mišljenje. Sudije Bennoun i Keith svojim izdvojenim mišljenjima tvrde da je Srbija trebala biti osuđena za saučesništvo. Keith je ustvrdio: “Sud je mogao zaključiti, čak ne čekajući druge presude MKSJ, s elementima kojim raspolaže, o saučesništvu Srbije u genocidu izvršenom u Srebrenici” (MSP, Presuda…, Izdvojeno mišljenje sudije K. Keitha).

Vidljivo je iz izloženih stavova Međunarodnog suda pravde da je ogroman napor uložen na negiranju namjere za izvršenje genocida, koja je bila podržana obiljem priloženih dokaza, kao i ispoljenim konzinstentnim obrascem izvršenja zločina. Sud je u presudi za počinjeni genocid u Srebrenici primijenio jedno od teorijskih načela negiranja genocida – pokušaj pripisivanja spontanosti počinjenom genocidu, što je svakako veliki apsurd. Kao što su tokom izvršenja genocida zapadni zvaničnici imali ogroman uticaj na razvijanje specifičnog vokabulara negiranja genocida, tako se isto može i reći da je presuda – u dijelu koji se tiče namjere za počinjavanje genocida na širem teritoriju BiH – djelo uticaja svjetskih supersila, kojima nikako nije odgovaralo da se donese jedna takva presuda koja bi time uspostavila jasan standard za sve buduće slučajeve genocida.

^[2]    Presuda MKSJ Goranu Jelisiću, broj: IT-95-10-T, 14.12.1999., para. 99. Dostupno na: http://icr.icty.org (Pristupljeno: 09.01.2012.)

^[4]    MKSJ je u Presudi Žalbenog vijeća R. Krstiću za genocid u Srebrenici okvalificirao kao ciljanu grupu za uništenje Bošnjaka Istočne Bosne, jer su u vojno opsjednutu Srebrenicu sabijeni dio izbjeglih i protjeranih Bošnjaka iz čitave regije. MKSJ, IT-98- 33-A, Presuda, 19. 04.2004, para. 15.

^[5]      F. Hartman, “Srebrenica Through the ICTY’s Eyes”, The European Courier, 13.12.2009. Dostupno na: http://srebrenica-genocide.blogspot.com/2009/12/ srebrenica-through-ictys-eyes-florence.html (Pristupljeno: 10.11.2011.)

Akos.ba