Zaboravljene turske žrtve iz dugog 19. stoljeća

Piše: Ahmet Gencturk

Dogodilo se ono što se i očekivalo i američki predsjednik Joe Biden nazvao je incidente iz 1915. godine “genocidom”, što su mnogi turkofobični krugovi priželjkivali decenijama. Nije iznenađujuće ni to što je propustio spomenuti sistematski i nemilosrdni masakr nad stotinama hiljada Turaka i Kurda u istočnoj Anadoliji od armenskih terorističkih organizacija.

Uostalom, oni koji su konstruirali narativ o “krvoločnim Turcima nasuprot nevinih kršćanskih žrtava” nikada se nisu potrudili da pokušaju objasniti šta se možda događalo s milionima Turaka na Balkanu i u Anadoliji tokom procesa izgradnje nacija i nacionalnih država od strane njihovih bivših kršćanskih susjeda. Najvjerovatnije, predsjednik Biden nikada nije bio upoznat s masakrima, porobljavanjima, deportacijama i masovnim silovanjima koja su Turci pretrpjeli tokom dugog 19. vijeka u periodu od 1821. do 1922. godine.

Budući da je preostala kao posljednja etnička zajednica Osmanskog carstva, koja je protonacionalističku ideologiju morala usvojiti tek nakon balkanskih ratova iz 1912. godine, kada je Komitet unije i progresa (CUP) shvatio da njegova početna osmanistička paradigma nije uspjela, Turci su bili primarne žrtve napredovanja nacionalizma na Bliskom istoku. Nakon što se kulturna i vjerska svijest o kršćanskim sastavnicama Carstva sve više transformirala u teritorijalni nacionalizam i u neovisne homogene nacionalne države, tursko stanovništvo izgledalo je kao značajna prepreka zbog njegove različite vjere i etniciteta. De-turkizacija je bila uobičajena želja militantnih balkanskih nacionalizama, koji su također često bili neprijateljski raspoloženi.

U tom kontekstu, Turci su masakrirani, njihova imanja su uništena, oduzeta, često bez ikakve nadoknade, a oni koji su i dalje insistirali da ostanu na svojim imanjima širom Balkana su deportirani tokom dugog 19. vijeka. Danas je tursko stanovništvo raštrkano po različitim balkanskim zemljama i to je samo mali dio onoga što je bilo u 19. stoljeću. Ironično, Turke nazivaju “genocidnim”, a nasljednici ubica pozivaju ih na pomirenje sa njihovom istorijom. Grčki slučaj je ilustrativan pokazatelj kako su počinitelji zločina postali žrtve, a žrtve etiketirane kao zločinci.

Grci su 25. marta proslavili 200. godišnjicu pobune protiv Osmanskog carstva, koja je 1830. godine rezultirala osnivanjem moderne Grčke i to uz pomoć i pod pokroviteljstvom Francuske, Velike Britanije i Rusije. Grčki mediji i akademska zajednica s oduševljenjem predstavljaju revoluciju kojom su, kako oni tvrde, iz kolijevke zapadne civilizacije protjerali “krvave, zaostale muslimanske Turke s Istoka”. Pri tome i ne spominju sudbinu desetina hiljada muslimana Turaka i Albanaca i Jevreja, koji su boravili u grčkom poluostrvu stotinama godina. Nedvojbeno je da se zločini koje su “junaci grčke revolucije” počinili između 1821. i 1830. godine protiv negrčkih i nepravoslavnih elemenata u Atini, Missolonghiju, Vrachoriju, Achai, Kalavryti, Monemvasiji i najozloglašenije u Tripoliju, ne preklapaju dobro s narativom grčke zvanične istoriografije.

Zanimljivo je da zapadna akademska zajednica sve više zanemaruje te činjenice koje su dokumentirali i zapadnjački historičari i diplomate tog vremena, poput Georgea Finlaya, Waltera Allisona Phillipsa i suvremenih učenjaka poput Justina McCarthyja i Barbare Jelavich, a to se dešava pod pritiskom turkofobnih političara, lobija i medija.

Slično tome, okupatorske grčke snage u Anadoliji su uz pomoć naoružanih armenskih bandi između 1919. i 1922. godine pokrenule de-turkizaciju zapadne Anadolije masakrima i deportacijama. Ne samo da su savremeni historičari, poput Lorda Kinrossa i Arnolda J. Toynbeea, već je i Inter-saveznička komisija koju su činili francuski, talijanski, američki i britanski oficiri i predstavnik Međunarodnog crvenog križa, izvijestili o široko rasprostranjenim sistematskim grčkim zločinima. Ne izrazivši nikakvo službeno žaljenje zbog okupacije Anadolije ili pokolja koji su se dogodili u periodu 1919.-1922., Grčka je, umjesto toga, uložila napore da ubijedi svijet da je “žrtva” vlastitog imperijalističkog rata protiv Turaka.

Grčka je 1993. godine izmislila i priznala “genocid nad Grcima”, za kojeg tvrdi da je odnio živote blizu milion Grka u periodu od 1914. do 1923. godine. Moglo bi se pitati zašto je Grčka čekala gotovo 80 godina da se sjeti da se tako nešto dogodilo. Odgovor koji je koristan za razumijevanje iskorištavanja narativa o “genocidu” protiv Turske je složen.

Prije svega, to služi cilju čišćenja vlastitih historijskih grijeha protiv Turaka. Drugo, održava na životu antitursku histeriju i nacionalizam u zemlji. Treće, etiketiranjem Turske “genocidnom”, iako bez čvrstih dokaza, Grčka želi prikupiti simpatije i podršku nekih krugova na Zapadu i Bliskom istoku. Vrijedno je spomenuti da se sve ovo događalo uprkos povijesnom stavu Turske da ne želi kopati po historiji da bi stvorila neprijateljstva, već zagovara historijsku koegzistenciju Turaka i Grka od osmanskih vremena.

*Mišljenja izražena u ovom članku pripadaju autoru i ne odražavaju nužno uređivačku politiku Anadolu Agency (AA).

Akos.ba