Raskrsnica civilizacija: Šeher među gradovima, multietnički Prizren
Ovo mjesto, raskrsnica civilizacija, bilo je nastanjeno još u antičko doba, a poznato je i to da je bilo prijestolnica imperija
Kroz stoljeća, naslanjen na visoku Šar planinu i umiven rijekom Bistricom, uz samo utvrđenje Kaljaja, Prizren slovi za kosovski dragulj u srcu Balkana. Ovo mjesto, raskrsnica civilizacija, bilo je nastanjeno još u antičko doba, a poznato je i to da je bilo prijestolnica imperija.
Na osnovu turskih izvora, Prizren su osvojile Osmanlije, 1459. godine. Stoljećima kasnije, grad na Bistrici dobija novu urbanu strukturu, čaršiju i mahalu, monumentalne islamske građavine (Sinan-pašina džamija, Mehmed-pašina džamija, Hamam, Maraš, Kameni most, Suzi-džamija i druge).
U jednom je periodu u Prizrenu bilo preko 23 džamije, 15 turbeta, 21 škola, četiri medrese i dva mesdžida. Sinan-pašinu džamiju, dragulj osmanskog građevinarstva i arhitekture, sagrađenu 1615. godine, karakteriše visok i vitak minaret, jedan od najviših na Balkanu. U samom je centru grada. Interesantna je, među tekijama nekoliko derviških redova, i Halvetijska, iz XVI stoljeća, u Saračhanskoj ulici. Posebno njena arhitektura. Grad obiluje i historijskim spomenicima i vjerskim objektima pravoslavnog i katoličkog nasljeđa, prenosi Anadolu Agency (AA).
– Ko se jednom napije vode sa Šadrvana…
Prizren nije jedinstven samo po tome što je pravi arhitektonski dragulj i grad spomenik, raskršće, gdje su kroz historiju njegovi neimari gradili bogomolje svih svjetonazora i druge građevine, nego i po čuvenom trgu Šadrvan, koji nije samo obična česma. Sami građani, putnici namjernici, karavan-saraji, putopisci, i oni koji njegovom vodom vjekovima utole žeđ, najbolje potvrđuju značenje njegovog imena, koje sa persijskog znači – da odmoriš dušu. A Šadrvan ne ide bez glavne prizrenske ćuprije ili kako je Prizrenci zovu – Kameni most (alb. Ura e gurit, tur. Taşköprü), jednog od znamenja grada. Sagrađen je u vrijeme Osmanlija uz početak gradnje Sinan-pašine džamije. Stradao je u poplavama 1980. godine ali je obnovljen i vraćen mu je prvobitni izgled.
– Vodenica porodice Gërmizaj
Nažalost zub vremena i ljudski nemar uništiili su bistričke jazove i vodenice, koji su krasili rijeku Bistricu, koja izvire na Šar-planini i uljeva se u Bijeli Drim. Bilo je i vodenica i vunovlačara. Jedna, jedina, koja odolijeva vremenu je vodenica porodice Gërmizaj. Ona je pod zaštitom države ali je u funkciji. Vlasnika Agima ekipa Anadolu Agency (AA) zatekla je kako melje kukuruz.
Ispričao je da su mu mušterije samo starije osobe, koje znaju vrijednost domaćeg hljeba od kukuruznog brašna.
“Kako su mi pričali roditelji, Prizren je imao 18 mlinova uz rijeku. Ostao je samo ovaj. Naša familija, i sa očeve i majčine strane, tradicionalno se bavila ovim zanatom. Riječni tok Bistrice i okretanje kamena u mojoj vodenici koji kukuruzno zrno pretvara u brašno, je moja najljepša melodija, koja nikada ne dosadi”, dodaje Gërmizaj.
– Na bozu i šampite kod Destana
Grad je živ, posebno mame oktobarski sunčevi zraci. Historičar Rasim Rama kaže da su Prizren, naseljavali trgovci iz Dubrovnika i Kotora i tu se počinju organizovati poznati panađuri. Taj trend razvoja trgovine i zanata nastavlja se i danas. Posebno je za predah zanimljiva slastičarna “Banana split Plus”, koja se nalazi u blizini tzv. KFOR-ovog mosta, gdje smo uživali uz poznatu bozu i njeno “veličanstvo” – šampitu. Destan Kadrija, slastičarski zanat je nasljedio od svoga oca Arifa. Njihovo je porijeklo iz Zlipotoka, sela nadomak Dragaša, odakle potiču najbolji slastičari, poznati širom bivše Jugoslavije.
“Osim poslastica koje spremamo prema savremenim receptima, naša slastičarna nudi tradicionalnu bozu i šampitu, ali i baklavu, bombice… “, naglašava Kadrija.
– Prizren – otvoreni multietnički grad
Posebnost grada koji ima oko 170 hiljada stanovnika je njegova multietničnost. Ovih dana, u ovom otvorenom gradu, proslavljen je memorijalni praznik Bošnjaka, pa je glavna prizrenska ulica koja vodi do Šadrvana, bila puna kolorita bošnjačkih nošnji sa cijelog Kosova.
Među poznatijim Prizrencima je i Fikret Menekše, čistač cipela, koji kaže da je mnogo poznatih ljudi kod njega čistilo cipele te da su svi za njega isti. Njega ćete veoma lako naći. Na samom je trgu Šadrvana.
“Ovaj posao radim dugo. Tokom ljetnih mjeseci je bilo dosta mušterija. Svaki od njih ima neku svoju priču i mogao bih romane da o tome napišem. Od ovog se posla može živjeti, ali ne i mnogo zaraditi”, rekao nam je Menekše.
Prizren posjeti veliki broj turista… A znatiželjnici imaju i šta da vide, tokom cijele godine. Posebno ljeti. Ovdje se organizuje sada već slavni Dokufest, festival dokumentarnog i igranog filma, zatim Prizrenski Zambak, Rock-festival NGOM, Skulpfest, i još mnoge druge kulturno-sportske aktivnosti. Turista ima i skoro svih zemalja. Posebno dođu iz Albanije, Turske, Zapadne Evrope, a ne rijetko i turisti iz Azije. Prizren ima i svoju međunarodnu manifestaciju Oltajmera, koja se organizuje početkom ljeta a koja okuplja pasionirane ljubitelje starih automobila.
Kompleks Prizrenske lige, među značajnijim je destinacijama turista. Naime, godine 1878. na skupu Albanaca sa Kosova i djelova Albanije u Bajrakli-džamiji osnovana je Prizrenska liga, sa ciljem, kako bilježe historičari, spriječavanja ostvarenja odluka Berlinskog kongresa i onemogućavanja pripajanja teritorija koje su pripale Crnoj Gori i Srbiji (Plav i Gusinje), kao i postavljanja pitanja albanske autonomije u okviru Turske. Bogato historijsko kulturno nasljeđe, dakle, osnovni je moment u razvoju kulturnog turizma tokom cijele godine.
Slikovitost kompleksa stambenih zgrada, starih kuća, krivudavih sokaka, omeđeni visokim bijelo okrečenim ogradnim zidovima, iza kojih su raskošna dvorišta bogata bujnim zelenilom, ovaj grad-spomenik čine jedinstvenim.
Poboljšanje infrastrukture, novi autoput, sve jača komunikacija sa Albanijom, Makedonijom, Crnom Gorom, Srbijom i drugim zemljama u okruženju, poboljšana hotelska ponuda, sigurno utiču na povećan protok turista tokom cijele godine.
Akos.ba
