Pofalićka bitka: Historijski 16. maj za Sarajevo

Dana 16. maja 1992. godine u glavnom gradu Bosne i Hercegovine odigrala se Pofalićka bitka kodnog naziva “Grom”. Bila je to presudna bitka za Sarajevo. Plan agresora je bio presijecanje Sarajeva preko Novog Sarajeva, spajanje linije Žuč – Pofalići sa tadašnjom kasarnom Maršal Tito u kojoj su se još uvijek nalazili ostaci bivše JNA i s okupiranom Grbavicom, koja je vazdušnom linijom 500 metara udaljena od kasarne.

Na tom dijelu grada, Sarajevo je bilo „najtanje“i agresor je planirao da grad presječe na dva dijela što bi uveliko otežalo odbranu. Dan ranije komandir srpske policije Novo Sarajevo Lazo Bojanić dao ultimatum stanovnicima sarajevskog naselja Pofalići da predaju oružje. Branioci grada su trebali brzo djelovati i planirati napad prije nego što novoformirana VRS krene u realizaciju ultimatuma.

U ranu zoru 16. maja 1992. godine, jedan sat prije nego što je agresor krenuo u akciju, Armija Republike Bosne i Hercegovine bila je spremna, krenula je u akciju i spriječila namjeru koja bi sasvim sigurno tok rata odredila u drugom pravcu. Iako slabije naoružana, Armija Republike Bosne i Hercegovine je pobijedila neprijatelja i spriječila potpunu blokadu Sarajeva.

U napadu na srpske položaje krenula su dva pofalićka i velešićki odred Armije Republike Bosne i Hercegovine, u sadejstvu sa dijelovima Prvog sarajevskog odreda, grupom boraca iz Buča Potoka, specijalnom jedinicom MUP-a Republike Bosne i Hercegovine, jedinicom Vojne policije i manjim grupama boraca iz drugih dijelova Sarajeva. Odred Buča Potok dobio je zadatak da spriječi izvlačenje srpskih snaga preko Obada.

Borcima Armije Republike Bosne i Hercegovine suprotstavila se Pofalićka brigada VRS koja je brojala oko 1.700 pripadnika, paravojna formacija “Beli orlovi” sa 380 pripadnika, oko 100 srpskih policajaca i grupa paravojne formacije “Vukodlaci”.

Pofalićka bitka započela je u jutarnjim satima 16. maja 1992. godine. Na glavnom pravcu napada: Hum – rezervoar – dom Gornji Pofalići, nastupale su snage Odreda Velešići, pojačane udarnim grupama TO, koje su vodili Enis Srna i Dževad Topić Topa. Njihov zadatak bio je da u sadejstvu s lijevim susjedom, Odredom Pofalići II, snažnim i iznenadnim napadom razbiju neprijatelja na prednjem kraju i izvrše prodor u cilju rasijecanja naselja, opkoljavanja i razoružavanja neprijatelja. Snage Odreda Pofalići II, sa udarnim grupama vojne policije koje su vodili Kerim Lučarević i Ismet Bajramović Ćelo, napao je pravcem: Ul. Ranka Šipke – Ul. Ruđera Boškovića – voćnjak Baždarevo – kafana “Ravna gora”.

Jednim vodom odred je zatvarao pravac Željeznička stanica – brdo Bakarevac – Mljekara, radi obezbjeđenja dejstava od eventualne intervencije neprijateljskih snaga iz kasarne “Maršal Tito”. Na pravcu: Ul. Drinska – Ul. Petra Mećave – Čangalovića česma – Ul. Humska – “Plavi granap”, prema Obadu i položajima 3. čete, napao je Odred Pofalići I, pojačan udarnom grupom Ferida Omerovića s Koševa i grupom policajaca Novo Sarajevo. Pravac Ul. Adema Buće – “Zrak” – Gornji Dolac trebala je zatvoriti ojačana četa TO Novi Grad s komandirom Dervišom Gadžom, sa zadatkom da veže dio srpskih snaga na Obadu i padinskim dijelovima Orlovačke ulice, kao i da spriječi eventualnu intervenciju i pojačanja iz pravca brda Orlić. Na desnom kraju vezivanje snaga i sprječavanje intervencije iz pravca Orlića bio je zadatak snaga TO Vogošća na liniji Hum – Kobilja Glava – Grahovište. Ukupne angažovane snage u napadu bile su oko 550 boraca.

Nakon dobrog početka na glavnom pravcu napada, u kojem su dobro opremljene udarne grupe protivoklopnim sredstvima eliminisale bunkere i utvrđene položaje srpskih snaga na potezu od rezervoara i igrališta prema Humskom brdu i omogućile napredovanje snaga Odreda Velešići na tom pravcu, i napredovanja na pravcu napada Odreda Pofalići II, oko 11 sati došlo je do izvjesnog zastoja u bici. Protivoklopne udarne grupe na pravcima odreda Velešići i Pofalići II su se povukle iz bitke, a napad Odreda Pofalići I bio je zaustavljen mitraljeskom vatrom iz jakog srpskog uporišta kod Cvijetića pekare. Srećom, general JNA Milan Baroš nije imao hrabrosti izvesti jedinicu iz kasarne Maršal Tito i time sigurno odlučiti bitku.

Nakon toga je u borbu uvedena jedna udarna grupa iz specijalne jedinice Juke Prazine kojom je komandovao Samir Pezo. Odred Pofalići I konačno je uništio neprijateljsko utvrđenje i napravio prodor kod Cvijetića pekare. Na glavnom pravcu Velešićki odred je nastavio napredovanje pofalićkom gredom, dok je Odred Pofalići II nastavio napredovanje na svom pravcu napada prema “Plavom granapu”. Ubrzo su se komandanti odreda susreli na lokalitetu Čangalovića česma, a dejstva su nastavljena prema Orlovačkoj ulici i poziciji opkoljene 3. čete Odreda Pofalići I. U popodnevnim satima izvršeno je spajanje s borcima ove čete i njihovo deblokiranje. Na tim pozicijama napad je zaustavljen.

Pod okriljem mraka, preostale srpske snage, zajedno sa većinom stanovništva iz dijela naselja koji su one kontrolisale, preko Žuči su napustile Pofaliće a dio ih je skinuo uniforme i preko Dolac Malte uspio pobjeći na Vrace.

U toku noći bilo je velikih problema u zadržavanju snaga na dostignutim linijama i organizaciji nove linije odbrane. Oslobođene položaje čuvao je mali broj pofalićkih boraca. Da su to znali, vojnici Laze Bojanića tokom noći mogli su lako u kontraofanzivi povratiti izgubljene položaje.

Bitka za Pofaliće bila je dobijena. Njen značaj bio je veliki. Iako po svim elementima predstavlja borbeno dejstvo taktičkog nivoa, u odnosu na ukupnu poziciju odbrane Sarajeva, ona je u izvjesnom smislu imala i operativno-taktički značaj.  U psihološkom smislu veliki značaj imala je činjenica da je čistom pobjedom oslobođena značajna teritorija koju su branioci uspjeli zadržati pod svojom kontrolom, što je bio prvi uspjeh takve vrste na sarajevskom bojištu od početka rata.

U ovoj bici poginuli su branioci Sarajeva Edin Krako, Miralem Miradžija i Muris Đelkić.

Srpskim snagama nanesen je težak poraz u naselju Pofalići i stvoreni su uvjeti za napredovanje Armije Republike Bosne i Hercegovine u pravcu strateški važnog platoa Žuč sjeverno od Sarajeva.

izvor: Mesud Šadinlija

akos.ba