Hajduci su simpatični, ali promjene dolaze sistemskim radom
Koliko nas uči historija?! Vrijeme modernih “pobuna” po Bosni i Hercegovini u nekim svojim karakteristikama podsjeća na period od 1747. do 1757. godine. Tada su se Bošnjaci opravdano pobunili protiv vlasti zbog mnogih unutrašnjih problema, ali najviše zbog loše ekonomske situacije u Bosanskom ejaletu u to vrijeme
Opravdanu pobunu pojedinci su iskoristili za svoje šićare. Pobuna i revolt 1747. godine prerasli su u anarhiju u kojoj su se razne grupe, pod vođstvom janjičarskih prvaka – baša, borile za prevlast. U Sarajevu su glavnu riječ vodili čuveni, pjesmom opjevani braća Morići i njihovi kompanjoni. Umjesto vlasti koje su se ipak koliko-toliko držale nekog reda, baše i njihovi poslušnici izazvali su strahovladu u Sarajevu i ostalim bosanskim gradovima. Ni Ali-paša Hekimoglu – vojskovođa i junak Banjalučkog boja iz 1737. godine, nije uspio smiriti situaciju.
Junaka i heroja Banjalučkog boja “popljuvanog” su ispratili iz Bosne! Nakon nekoliko godina anarhije, u Bosnu je 1752. godine poslan Mehmed-paša Kukavica, rodom iz fočanskog kraja. Mehmed-paša Kukavica je nakon pune decenije borbi, tek 1762. godine uspostavio potpunu kontrolu nad Bosanskim ejaletom i ugasio sve pobune.
Simptomatično je da, nakon toliko vijekova od te pobune, Bošnjaci malo znaju o Mehmed-paši Kukavici ali dobro znaju za braću Moriće, opjevane u sevdalinci, koji su, jadna im majka, zaglavili sa gajtanom oko vrata u sarajevskoj tvrđavi. Braća Morići u bošnjačkoj tradiciji neopravdano su postali sinonim borbe protiv sile i nepravde. Istina je ipak malo drugačija. S druge strane, Mehmed-paša Kukavica poznat je najviše po izgradnji sebilja na Baščaršiji. Pjesma koja govori o čovjeku koji je zaveo red kada je vladala anarhija, puno je manje poznata od balade o Morićima. Izgleda da ni nakon toliko vremena nismo naučili da realno i pošteno sagledavamo situaciju u našem društvu i državi.
Hajduci koji pomažu narodu možda jesu simpatični i romantični, ali promjena dolazi jedino sistemski. Ako ne valjaju ljudi u sistemu, ne znači da sistem treba rušiti. Historija nas uči da svako rušenje sistema dovodi do anarhije. A svakakva vlast je bolja od nikakve vlasti!
“Dok bijaše Kukavica paša
ne znade se ko bijaše baša
sve saruke zbiše u sanduke
jatagane skriše na tavane.”
Autor: Fuad Ohranović
NV
