Evlija Čelebija o Bošnjacima (X dio)

– Hasan-paša sin Jusufov (Jusufović). Poznatiji kao Hasan Nazir. Porijeklom je iz Vakufa kod Čelebića u blizini Foče. Bio je nazir (nadzornik) svih sultanovih hasova Bosanskog ejaleta od 1536. do svoje smrti 1553. godine. Sagradio je 957. godine po Hidžri (1550/51) velebnu Aladžu džamiju u Foči. (401-403)
– Hasan-paša Došen, Gazi. Poznatiji pod prezimenom Predojević. Rodom iz Klobuka kod Trebinja. Na početku vladavine Murata III (1574-1595) imenovan je segedinskim sandžakbegom. Tu ostaje do 1591. godine kada postaje bosanski beglerbeg. Nakon neuspjelog pohoda na Sisak 1592. godine, osvojio je Bihać, te podigao Novigrad (tur. Jeni Hisar, današnja Petrinja) na ušću Petrinjčice u Kupu. Sljedeće 1593. godine je poginuo u čuvenoj bici kod Siska. (220, 222-224)
– haznadar janjičarskog age Herceg Novog*. Bio je na ovom položaju 1664. godine. Putovao je sa Evlijom od Dubrovnika do Herceg-Novog. (426)
– Hindi-baba?. Derviš koji je imao tekiju u Vukovaru, gdje mu je bilo i turbe. Evlija je tri puta posjetio njegovo turbe: dva puta 1663. i jednom 1664. godine. Prvog puta je prenoćio u njegovoj tekiji, kada je, kako sam tvrdi, usnio Hindi-babu. U Sejahatnami donosi i detalje toga sna. Na mjestu Hindi-babine tekije u hazburško doba je podignut dvorac Eltz, današnji Gradski muzej u Vukovaru. (355, 356-357, 372-373, 504)
– Hindi Hamza-baba. Misli na Hamza Bali Orlovića Bošnjaka, osnivača derviškog reda hamzevija, ogranka bajramija, koji je pogubljen zbog svojih heretičkih uvjerenja 1573. godine. Evlija spominje i neke narodne legende vezane za nj. Imao je tekiju u Konjević Polju kod Bratnuca koju je 1664. godine posjetio Evlija. (474)
– Hulusi-efendija Merhabović (Merhabazade). Bio je banjalučki kadija. Ukopan je u haremu banjalučke Ferhadije. (214)
– Humam-dede?. Evlija je posjetio njegovo turbe u Somboru. (524)
– Hurem, Hadži. Sagradio je džamiju u Novom Pazaru (narodno poznata kao Bor džamija). Njegov brat je vezir Hafiz Ahmed-paša, graditelj novopazarske banje. (264)
– Hurem Čelebija Vaizović (Vaizzade). Njegov kabur se nalazio u Jajcu. Evlija naglašava da je Vaizović tek bio preselio kada je on posjetio Jajce 1660. godine. (208)
– Husam-aga, Hadži*. Evlija zamjećuje divno stablo datule ispred njegove kuće u Herceg Novom 1664. godine. (433)
– Husam-kapetan. Prvi dizdar jajačke tvrđave, koji je nagrađen tom funkcijom, jer je sultanu Sulejmanu donio vijest o konačnom osvojenju Jajca 1528. godine. Kabur mu se nalazio u Jajcu. (206, 208)
– Husamudin-efendija. Evlija je posjetio njegovo turbe u Užicu. (385)
– Husein, Hadži. Sagradio je džamiju u Pljevljama. Te džamije više nema. (394)
– Husein-ćehaja, Hadži. Bio je šeher-ćehaja (gradonačelnik). Podigao je 1620. godine (1029. godine po Hidžri) kameni most preko Miljacke u blizini zgrade Vijećnice, u narodu poznat kao Šeher-ćehajina ćuprija ili Šeherija. (114)
– Husein Durić (Durzade), Hadži?. Podigao je džamiju u Beogradu. (87)
– Husein-aga?* beogradski. Imao je dvor u Beogradu. (85)
– Husein-aga užički. Vakif jedne džamije u Užicu. (382)
– Husein-ćehaja?. Podigao jednu od najznamenitijih niških džamija. (63)
– Husein-efendija. Evlija je obišao njegovo turbe u Užicu. (385)
– Husein-efendija, Jabučar (Almadži)*. Kod njega je Evlija konačio jednu noć dok je bio u Banjaluci 1660. godine. (215)
– Husein-paša, Sari*. Brat je Sijavuš-paše i Ismail-paše Bošnjaka. Između ostalog, bio je valija Temišvara 1660. godine, a kasnije valija i vezir Budima (1663-1664). (313)
– Husein-paša Boljanić (Bolhenikli). Rođen u Boljanićima kod Pljevlje. Brat Sinan-bega Boljanića. Bio je, između ostalog namjesnik Bagdada, Vana, Anadolije, Egipta, Halepa, Budima, Dijarbekira, Damaska, Hercegovine (1567-1569) i Bosne (1569-1572, 1594-1595). Najveći vakif Pljevalja. Tu je podigao prekrasnu džamiju koju je Evlija detaljno opisao. Pored džamije, sagradio je šadrvan, mekteb, medresu, karavan-saraj, imaret, hamam, saraj i neke druge objekte. Graditelj je i nekadašnje Husein-pašine džamije u Prijepolju. Preminuo je 1595. godine. (390, 393-394)
– Husein-paša Šuhela*. Učestvovao je u borbama oko Šibenika, Splita i Klisa 1660. godine. Tada je obavljao funkciju sandžakbega ličkog. (174)
– Husrev-baba?. Evlija spominje njegovo turbe kod Osijeka. (367)
– Husrev-beg (paša), Gazi. Najveći bošnjački vakif i gazija. Sin je Ferhad-bega, trebinjskog vlastelina, i Seldžuke, kćerke sultana Bajezida II. Bio je sandžakbeg smederevski, te dugogodišnji sandžakbeg bosanski (1521-1525, 1526-1534, 1536-1541). Osvojio je Jajačku banovinu. Zajedno sa Mehmed-pašom Jahjapašićem zauzeo je velike dijelove Slavonije, a istakao se i u osvajanjima po Srijemu, Hrvatskoj i Dalmaciji. Osvojio je, kako Evlija bilježi, Jezero, Vinac kod Jajca, Jajce, Zemun, Sremsku Mitrovicu, Staru Gradišku naspram Bos. Gradiške, Solin kod Splita; Nadin, Vranu, Karin i Posedarje kod Zadra; Prodin kod Šibenika, Drniš kod Knina. Zauzeo je i Sokol kod Gračanice, Greben kod Krupe na Vrbasu, Vrbaški Grad kod Banjaluke, Banjaluku, Bočac kod Varcar Vakufa, Livač kod Jajca, Karnatin, Udbinu, Modruč kod Udbine, Knin, Cetin kod Cetingrada, Kadin. Učestvovao je u Mohačkoj bici, zauzimanju Beograda. Njegove jedinice su prve jedinice koje su ušle u Beograd 1521. godine. Zajedno sa Husrev-pašom, rumelijskim beglerbegom, i Hajrudin-pašom Barbarosom, kapudan-pašom osmanske mornarice, povratio je Herceg-Novi 1539. godine iz španskih ruku. Osnovao je sljedeće gradove i tvrđave: Bedem Islama (tur. Sedi-Islam, današnje selo Islam kod Zadra), Baba Ahmedovu kulu kod Sinja, Kara Orman kod Knina (današnji Crni Lug) i Slano kod Trebinja. Zavještao je najveći vakuf u Sarajevu, odnosno cijeloj Bosni. Sagradio je hamam i karavan-saraj u slav. Požegi, gdje je imao i mulkovne posjede. Umro je 1541. godine. (73, 74-75, 106-109 (passim), 111, 118, 123, 125, 131, 137, 150, 151, 152, 160-164 (passim), 171, 172, 188-189, 195-196, 199, 204, 205, 206, 208, 216, 219, 227, 231, 349, 350, 418, 428)
– Ibrahim, Ćole (Kole). Razbojnik koji je 1664. godine pljačkao na putu Kozluk-Bijeljina. (479)
– Ibrahim, Hadži?. Napravio je džamiju u Beogradu. (85)
– Ibrahim-aga. Podigao je džamiju u Mostaru 1044. godine po Hidžri (1634/35). (466-467)
– Ibrahim-aga, ćehaja velikog vezira*. Puno ime Kara Ibrahim-paša Hadžiomeragić Počiteljac. Unuk je Hadži Alije graditelja počiteljske džamije. Kada je Ahmed-paša Ćuprilić 1661. godine imenovan velikim vezirom uzeo je Ibrahim-pašu za svog ćehaju. Od 1668. godine je namjesnik Halepa, zatim namjesnik Egipta (1669-1673), Damaska (1673-1674), pa namjesnik Halepa i serdar Bagdada. Preminuo je u Kartalu (rum. Vulturu kod Kostance, Rumunija), a ukopan u Isakčiju (rum. Isaccea, Dobrudža u Rumuniji). Utemeljitelj je džamije, medrese, biblioteke, hamama, hana, sahat kule i više dućana u Počitelju; utvrde Lipete kod Mostara; više česmi u Hercegovini, te česmi u gradovima Čorluu kod Tekirdaga, Gebzi kod Izmita i Hadžioglu Pazardžiku (bug. Добрич, sjeveroistočna Bugarska). Imao je vakufska sela u okolini Plovdiva. Sam Evlija je tri godine bio u službi ovog našeg Bošnjaka (1663-1665, 1672-1673). (373, 416, 425, 455-457, 458, 459, 469-470, 485, 505-506)
– Ibrahim-aga, Ćose?. Bio je 1665. ćehaja kapidžija u sviti velikog vezira Ahmed-paše Ćuprilića. (506)
– Ibrahim-aga, Sari*. Bio je musellim bosanskog valije u Sarajevu 1660. godine. (125)
– Ibrahim-baba, Gazi. Njegovo turbe se nalazilo na periferiji Travnika. (129)
– Ibrahim-beg, kapetan (Bos.) Krupe. Evlija ga spominje u vezi otkupljivanja zarobljenog bihaćkog kapetana Mustajbega Hasumovića 1660. godine. Sigurno potiče iz porodice Badnjevića. (240)
– Ibrahim-beg, Beli Sari*. Učestvovao je u borbama oko Šibenika, Splita i Klisa 1660. godine. Tada je obavljao funkciju sandžakbega kliškog. (174)
– Malkočević (Malkočzade). Misli na Ibrahim-bega Malkočevića. Jedan od sedam sinova Dugali Malkoč-bega, beglerbega Bosne, a unuk zaima Kara Osman-bega. Sagradio je mekteb, te džamiju u Donjem Vakufu 981. hidžretske godine (1573/74), danas poznatu kao Baš džamija i Čaršijska džamija. Podigao je i 18 dućana u Donjem Vakufu za potrebe tih vakufa. Bio je kapetan tvrđave Obrobavac kod Zadra. Imao je velike posjede u nahiji Uskoplje, te posjede u drugim nahijama Kliškog sandžaka: Kosovo polje kod Knina, Kupres, Nečven u porečju Krke, Nadin kod Zadra, Obrovac, Zrmanja i dr. (130)
– Ibrahim-čelebija Kruševljanin (Aladžahisarli)?*. Imao je dvor u Beogradu. Po njemu je nosila ime jedna beogradska mahala i džamija koju je sagradio u toj mahali. (84, 85)
– Ibrahim-efendija novopazarski, Hadži*. Osnovao je jednu novopazarsku mahalu. Evlija piše i o njegovom hanu i saraju u Novom Pazaru, te ističe da je uredio sarajevske i hercegovačke puteve i podigao mostove i hanove. (263, 264)
– Ibrahim-efendija valjevski, Hadži*. Evlija spominje njegov odžak u Valjevu, kao i njegovu gostoljubivost. (98)
– Ibrahim-efendija, Kamiši*. Kod njega je Evlija konačio jednu noć dok je bio u Banjaluci 1660. godine. (215)
– Ibrahim-efendija Bistričanin (Bistrigi). Poznati sarajevski šejh halvetijskog tarikata (reda). Od šejha Muslihuddina Užičanina je dobio idžazu (diplomu) za halvetijski red. Umro je 1659. godine u 120. godini života i ukopan je u haremu Careve džamije u Sarajevu, gdje mu je i danas kabur. Evlija spominje njegovu tekiju na Bistriku. (110)
– Ibrahim-efendija Roznamedžija. Poznat i kao Roznamedži Ibrahim-paša. Rođen je u Nevesinju. Bio je roznamedžija (hroničar) Murata IV. Umro je 1637. godine. Prije 1620. godine je sagradio džamiju, medresu i šadrvan u Mostaru, te napravio vodovod koji je snabdijevao istočni dio Mostara. (410, 412, 464, 467)
– Ibrahimhanović-beg (Ibrahimhanzade)*. Bio je nadzornik Velikog Bečkereka (današnji Zrenjanin), vakufa Mehmed-paše Sokolovića, u Evlijino doba. Po prezimenu vidimo da je potomak Ibrahim-hana Sokolovića, sina Mehmed-paše. Vjerovatno sin ili unuk. (533)
– Ibrahim-paša. Punog imena Ibrahim-paša Vranešić. Rođen je u Poblaću kod Plevlje, tadašnji prijepoljski kadiluk. Sin je je Skender-bega, hercegovačkog subaše, unuk Ibrahim-paše Varanešića, defterdara Ahmed-paše Hercegovića, a praunuk Heraka Vraneša, kneza nahije Ljubovića u prijepoljskom kadiluku. U Prijepolju je 1572. godine sagradio džamiju, dva mekteba, dva hana, tekiju, hamam i 10 dućana. (389)
– Ibrahim-paša, veliki vezir sultana Sulejmana. Poznat pod raznim imenima među kojima je Ibrahim-paša Požeganin Bošnjak. Rođen u slavonskoj Požegi. Bio je veliki vezir od 1523. do 1536. i najbliži prijatelj sultana Sulejmana. Podigao je, između ostalog: dvije džamije, mesdžid, tekiju i grandiozni saraj u Istanbulu; karavan-saraj i veliku konjušnicu u Tatar Pazardžiku; koledž u Edirnu; džamiju u Mekki; džamiju u Razgradu (sjeveroistočna Bugarska); džamiju u Solunu; džamiju, mesdžid, mekteb, medresu, daru-l-hadis, musafirhanu, tekiju, imaret, hamam, sebilj, česmu i akvadukt u Kavali (grčka Trakija); šadrvan i džamiju na Rodosu; neke građevine u Kairu. Osnovao je, prema Evliji palanku Hisardžik (danas Grocka kod Beograda). Pogubljen je 1536. godine. Evlija dosta spominje Ibrahim-pašu, posebice kada govori o osvajanju Ugarske, pokatkad ubacujući i narodna predanja bez historijskog utemljenja. (69-70, 355-358 (passim), 361, 369, 483, 511-512, 515, 521, 527-528)
– Ibrahim-paša Haznadar. Rodom iz Nevesinja. Bio je ćehaja Salih-paše Nevesinjca, velikog vezira (1645-1647), i namjesnik Bagdada (1645-1647). Nakon pogibije ovog, i on je pao kao žrtva spletki 1647. godine. (410)
– Ibrahim-paša Sarhoš. Bosanski beglerbeg (1622-1622). Sestrić Lala Mehmed-paše Sokolovića. Ibrahim-paša je početkom XVII. st. ratovao zajedno s Lalom Mehmed-pašom Sokolovićem po Hrvatskoj i Ugarskoj (1604. pod Budimom), a za obnašanja časti bosanskog beglerbega (prvi spomen u pisanim vrelima 1621) pomogao je ustanak erdeljskoga kneza G. Bethlena. Imao je sina Hasan-pašu, upravitelja više sandžaka te bosanskog beglerbega (1648-1650).
– Ibrahim-paša Sarhošzade*. Punim imenom Arnaut Kodža Ibrahim-paša Sarhošzade Memibegović. Spominje se i kao Arnaut Uzun Ibrahim-paša. Sin je Sarhoš Ibrahim-paše, a unuk Mehmed-bega Arnauta. Bio je požeški sandžak-beg, beglerbeg Damaska, tri puta beglerbeg Budima (1670-1672, 1673-1675, 1677-1683) i bosanski beglerbeg u dva maha (1672, 1678). Učestvovao je u poljsko-osmanskom ratu (1672-1676). Pogubljen je odmah nakon katastrofalnog pohoda na Beč 1683. godine. (174, 234, 238, 239, 243-244)
– Idriz-beg?. Podigao je džamiju u Beogradu. Oko te džamije je formirana mahala koja je dobila ime po Idriz-begu. (84, 85)

(Nastavit će se aBd..)

Piše: Jusuf Džafić

Akos.bA