Drežanka je vrijednija od nafte, iskoristimo je!

U povodu 29. jula Dana šehida Drežnice

Piše: Voloder Sanadin/Stav

Male sredine širom Bosne i Hercegovine imaju zajedničke probleme, ali i brojne potencijale. Nedovoljna infrastruktura, manjak finansijskih kapaciteta, a u zadnje vrijeme i ljudskih, izolovanost od društvenih i kulturnih tokova većih gradova i tako možemo nabrajati još u nedogled… Međutim, na primjeru Drežnice, jedinog većinskog bošnjačkog naselja na desnoj obali Neretve nizvodno od Jabalnice pokazuje se da, uslovno rečeno, male sredine mogu dati mnogo društvu kojem pripadaju.

Magistrala M17 između Jablanice i Mostara je jedan od najslikovitijih predjela naše domovine vrlo dobro poznata i strancima. Međutim, mali broj putnika se odluči da nadomak Mostara skrene desno preko Mosta branilaca Drežnice i Putem Alije Izetbegovića da bi upoznali Drežnicu i jedinstvenu dolinu rijeke Drežanke.

Pored nafte glas o Drežnici širom Bosne i Hercegovine, ali i šire pronjele su učenice iz lokalne škole, članice teatarske skecije koje su 2017. godine u Potočarima izvele performans “Majka Srebernice.”

Autorice teksta i performansa su zasigurno ostvarile jedan od najvećih umjetničkih doprinosa sjećanju na genocid u Srebrenici. One su rame uz rame sa “Srebreničkim infernom” Džemaludina Latića i Đele Jusića i poemi “Srebrenica” Abdulaha Sidrana.

U razgovoru sa lokalnim imamom Eldisom ef. Balićem upoznat ćemo se sa stanjem u Drežnici i aktivnostima džemata.

„Po popisu iz stanovništva iz 1991. godine u Drežnici je živjelo 3 147 stanovnika, a trenutno živi 2 423 stanovnika. U Donjoj Drežnici je jedna od najstarijih džamija u Hercegovini. Jedina džamija u Mostarskom medžlisu koja je tokom posljednjeg rata ostala netaknuta od granata, gelera i metka. Kroz aktivnosti džemata se svako novorođenče novčano daruje što je već duže vrijeme praksa u ovom džematu. Također kada je u pitanju potreba pomoći u slučaju bolesti naših džematlija ili neke druge teške situacije organizujemo na nivou džemata prikupljanje novčane pomoći tim porodicama gdje su odzivi naših džematlija na ovim akcijama procentualno stopostotni.

Brigu o životnoj okolini i odgovornost prema Božijim blagodatima stanovnici Drežnice izražavaju kroz ekološke akcije.

U junu ove godine je održana akcija uređenja i čišćenja terena na području Donje Drežnice na pravcu Žlib – Čelina / Donje Selo – Čelina, do Mosta Branilaca Drežnice.

“U narednom periodu organizovat ćemo slične akcije i oko rijeke Drežanke, praveći pješačke staze, kao i uklanjati otpad oko ovog hercegovačkog bisera. Vodeći se ovim pozitivnim primjerom brige o čistoći životne sredine, slične akcije ćemo organizovati i na području čitave Drežnice, te na taj način graditi ekološku svijest mještana Drežnice kao i onih koji je sve više posjećuju tražeći ljepotu i mir u ovoj hercegovačkoj oazi prirode uz čistinu i bistrinu rijeke Drežanke”, poručili su organizatori ove akcije.

Dan šehida Drženice – 29. juli

Drežnica je obdarena prirodnim bogatstvima, ali i ljudima koji su kroz historiju uvijek pokazivali dostojanstvo i hrabrost. U protekloj agresiji na Republiku Bosnu i Hercegovinu Drežnica je bila u okruženju od strane vojske Herceg-Bosne. Njen geomorfološki položaj je sa jedne strane olakšavao opsadu, a sa druge strane otežavao zauzimanje prostora jer postoje dva prirodna ulaza u ovu dolinu.

Dan šehida Drežnice se tradicionalno obilježava na kraju mjeseca jula vjerskim, kulturnim i umjetničkim sadržajima u Memorijalnom centru koji je svjedok vremena. On opominje da se nikad ne zaboravi na šehide koji su prolili svoju krv po hercegovačkom kršu i bosanskim ledinama. Centar je izgrađen u čast 66 šehida koji su dali svoje živote za jedinu domovinu Bosnu i Hercegovinu.

“I Drežnica, kao i gotovo svaki grad, selo, ulica u Bosni i Hercegovini ima svoju ranu koju liječi, ali čuva uspomenu na ranjavanje. Ne zaboraviti! – opomena je koju Drežanjka žuborom svojim pronosi. Vjetar između kamenih brda grmi – pamti. Juli 29. u Drežnici je zapamćen kao dan najtežeg stradanja mladosti ovog malog, ali ponosnog mjesta u Hercegovini. Nevine mladalačke šale, pjesme i razgovor kraj rijeke Drežanke, prekinula je agresorska granata, koja je u podne, iz pravca Vrdi poslana kobnog 29. jula 1993. i ugasila mlade živote. Drežanka više nije bila bistra i nije žuborila. Krvava, tiho i bolno otišla je svojim tokom, noseći u svojoj utrobi krv djece koja su se rađala i odrastala na tom vrelom pijesku. I baš njemu, vrelom pijesku, gdje su se bosi igrali i bezbrižni smijali, poklonili su posljednji dah” opisuje za Stav ovaj tragični događaj efendija Balić.

“Drežnico, ne zaboravi da pijesak i rijeka koju imaš, čuvaju smijeh i krv, od tebe silom otrgnute tvoje djece”, poručuje na kraju razgovora Eldis ef. Balić.

Možda je najbolji odgovor na ovaj tragični događaj održavanje Mektebske olimpijade, jedinstvenog projekta koju Medžlis islamske zajednice Mostar u Drženici realizira već 11 godina za oko 750 polaznika mektebske nastave.

Drežnica – dolina sultanovih sokolara

U periodu vladavine Osmanlija Drežnjaci su se vrlo uspješno bavili sokolarstvom, odnosno, uzgojom sokolova i jastrebova za lov za potrebe Osmanlijske države. Soklarstvo je u Drženici bilo prisutno i prije dolaska Osmanlija, ali ulaskom Hercegovine u Osmansko carstvo dobar glas o sokolovima iz Drežnice se širi na Aziju i Afriku. Osmanska država je poreznom politikom stimulisala uzgajanje sokolova i olakšavala život stanovnika Drežnice.

U Osmanskoj administraciji vodili su se posebni sokolarski defteri, u koje su upisivani sokolari, pa se predpostavlja da su u jednom takvom defteru mogla biti upisana pojedinačna zaduženja sokolara iz Drežnice. Međutim, historičari do sada nisu otkrili niti jedan sokolarski defter za područje Hercegovine, što predstavlja motivaciju za nove generacije istraživača Osmanske historije Hercegovine.

Prirodna bogatstva i turistički potencijali Drežnice

Reljef Drežnice je ono što ovaj prostor čini posebnim.

Dolina duga 20 km smještena između planina Čvrsnice i Čabulje, te Prenja na istočnoj obali Neretve, ima samo dva prirodna izlaza, oba na njenim krajnjim tačkama.

To su ušće Drežanke u Neretvu na istoku i Klanci uz visoravan oko Blidinjskog jezera, iznad njenog izvorišta na zapadu. Kanjon Drežanke sa dubinom oko 2 000 m je jedan od najvećih u Europi.

Rijeka je bogata pastrmkom i drugim ribama te je mamac za ribare profesionalce i rekreativce, i svakako fotografe, izletnike, planinare…

Vodopad Veliki Movran je najvisočiji vodopad u Bosni i Hercegovini koji se spušta sa litica Čvrsnice u dolinu Drežanke.

Vodopad se pojavljuje u periodu dugotrajnih kiša tokom jeseni, zime i ranog proljeća. Raspon Velikog Movrana iznosi 584 m, odnosno njegova polazna tačka se nalazi na 1383 mnv, a tačka na kojoj završava svoj pad je 799 mnv.

Kontinuitet života u dolini Drežanke možemo pratiti od prahistorije, Ilira, Rimljana, brojne su i  nekropole stećaka…

Još jedna od znamenitosti Drežnice je da je na lokalitetu Toplo, u stijeni uklesan natpis vojvode Mastana Bubanjića, koji je proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Adnin Hasić, urednik portala Dreznica.ba za Stav govori o prirodnim ljepotama i kulturnom naslijeđu Drežnice.

“Drežnica je bogata prirodnim i kulturno-historijskim naslijeđem. Drežnički kanjon se smatra najnaseljenijim u Evropi i nalazi se između planina Čvrsnice i Čabulje.  Kanjonom protiče rijeka Drežanka koja sa svojim pritokama još uvijek nije dovoljno iskorištena kao potencijal za razvoj turizma. Mnogo je vodopada i virova koji se mogu iskoristiti za obogaćivanje turističke ponude i sadržaja, pa čak i razvoja halal turizma. U Drežnici postoji nekoliko nekropola sa stećcima, stari haremi iz osmanskog perioda, međutim kada su u pitanju smještajni kapaciteti tu kaskamo i to je ono gdje smo ograničeni. U narednom periodu treba razviti svijest kod ljudi da investiraju u seoski i eko turizam, u svoja domaćinstva i ponuditi turistima zdravu hranu i smještaj”, kaže na početku razgovora Hasić.

I Drženica kao mnoga mjesta u Bosni i Hercegovini žive u iščekivanju velikih projekata koji obećavaju blagostanje, a u međuvremenu ostaju neiskorištene brojne mogućnosti za volarizaciju postojećih kapaciteta i potencijala.

“Posljednjih godina često se spominju moguća istraživanja naftnih nalazišta u Drežnici, te aktivnosti se povezuju sa poznatim svjetskim naftnim kompanijama, međutim lično sam zagovornik da se trebamo fokusirati na ono što nam je okom vidljivo i što već hiljade godina koristimo, a to su rijeka Drežanka i planine Čvrsnica i Čabulja.

Drežnica sa ovim postojećim prirodnim i kulturnim naslijeđem sigurno ima šansu za razvoj turizma.

U prilog tome ide i činjenica da je ponovo u funkciji lokalni put prema Karamanovim klancima i Parku prirode Blidinje koji je posljednjih godina postao prava turistička atrakcija. Iz Drežnice preko Blidinja se može putovati do Posušja, Duvna, Prozora, Jablanice što predstavlja kvalitetnu predpostavku za intezivniji turizam. Postoje potencijali za kvalitetnu turističku ponudu i to trebamo iskoristiti,” smatra Hasić.

Drežnica ima mnogobrojnu dijasporu koja odmore provodi u rodnom kraju. Potrebno je učiniti više na integralnom pristupu organizacije kulturnih programa i ponuditi nove rekreativne sadržaje, smatra naš sagovornik.

“Mnogi Drežničani  žive i rade u Njemačkoj, Austriji i drugim zemljama EU i tokom ljetnih odmora svi dolaze u Drežnicu te na taj način pomažu i svoje porodice i samu lokalnu zajednicu. U posljednje vrijeme često razmjenjujem mišljenja i ideje sa mladima iz Drežnice o organizaciji manifestacije “Drežničko ljeto” koja bi objedinila postojeće tradicionalne programe i ponudila nove sadržaje te da na takav način pokušamo sačuvati našu kulturu, tradiciju, sjećanje na odbranu Drežnice.

Također, unutar političkih krugova postoji inicijativa o izradi i  realizaciji projekta izgradnje pješačke staze kanjonom Mošćenice, danas popularniji naziv prema izvoru Drežanke gdje postoje tri prekrasna vodopada.

To bi zasigurno bio projekat hvale vrijedan, samodrživ, nešto slično Kravicama i Štrbačkom buku”, zaključuje Adnin Hasić.

Stav.ba