Muslimanski naučnici su prije Kopernika otkrili da je Zemlja okrugla!
Evropa je u srednjem vijeku bila vrlo razjedinjena po pitanju oblika i veličine Zemlje. Tako je poznati kršćanski teolog Augustin smatrao da je loptasti oblik Zemlje hipoteza koju je nemoguće prihvatiti. (George Sarton, Introduction to the history of science, Harvard University Press, 1959., II tom, str. 46.)
Evropska misao kojom je tada vladalo neznanje i tmina srednjeg vijeka nije bila spremna da prihvati ovu naučnu činjenicu, u vremenu kada su arapski geografi bili složni da je Zemlja okrugla i da ima loptast oblik.
Ibn Hordazbeh (umro 885.), Ibn Rusteh (umro 903.), El-Mesudi, Ebu El-Fida i mnogi drugi su svoja shvatanja o loptastom obliku Zemlje potkrijepili i dokazima. Ebu El-Fida kao dokaz loptastog oblika Zemlje navodi svoje zapažanje da je ugao pod kojim se vide zvijezde koje se nalaze na Sjevernom polu sve veći ukoliko idemo sve dalje u pravcu sjevera, dok je sve manji u odnosu na zvijezde koje se nalaze na Južnom polu ukoliko se sve više udaljujemo od njega. Arapsko-islamski geografi se nisu zadovoljili s tim saznanjem, već su pokušali i da izmjere veličinu Zemlje. Grk Erastoten je prvi koji je uspio da približno izračuna dužinu meridijana, a pomoću nje i veličinu Zemlje. On je zapazio da se u vrijeme ljetnjeg solsticija Sunce nalazi u zenitu iznad Asuana, dok odstupa od zenita za pedeseti dio kruga iznad Aleksandrije. Da bi dobio obim Zemlje po meridijanu, Erastoten je rastojanje između Asuana i Aleksandrije pomnožio pedeset puta i ustanovio da dužina meridijana iznosi 66,2 milje.
Arapsko mjerenje dužine meridijana se razlikuje od grčkog mjerenja u tome što su Arapi mjerili direktno rastojanje dviju tačaka u provinciji Sendžar u sjevernom Iraku. Mjerenje je izvršeno za vrijeme halife Al-Me’muna, a pod nadzorom sinova Musaa ibn Šakira, čuvenih arapskih matematičara i astronoma. Rezultat tog mjerenja je iznosio 56,625 arapskih milja. Ovaj rezultat su kasnije pomnožili s 360 i dobili obim Zemlje po polovima koji se sasvim malo razlikuje od stvarne dužine obima mjerenja na istom mjestu. Grčki naučnici su tvrdili da je Zemlja nepomična, da se ne kreće i da se nalazi u centru svemira. Ta njihova shvatanja su prihvatili i neki arapski geografi, ali je bilo mnogo i onih koji su odbacili grčku teoriju o geocentričnom sistemu. Među njima su najpoznatiji: Es-Sindžari, Eš-Širazi, Ebu El-Feredž, Eš-Šami i drugi. Time je arapsko-islamska naučna misao pretekla evropsku za nekoliko stoljeća, i pokazala put Koperniku koji je tek polovinom 16. Stoljeća dokazao da se Zemlja kao i sve planete kreću oko Sunca. Čudno je da je Kopernik zakasnio s ovim dokazima o kretanju nebeskih tijela sve do polovine 16. stoljeća i pored ovako jakih temelja postavljenih od islamskih naučnika.
Za Akos.ba piše: Nedim Botić
