Monografija “Demografska slika općine Bugojno”: Bez mjera prijeti izuzetno nepovoljna demografska slika

Razgovarao: Voloder Sanadin

Haris Gekić (rođen 1984. godine), docent Odsjeka za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta Univerziteta u Sarajevu i šef Katedre za društvenu geografiju, autor je monografije “Demografska slika općine Bugojno” koja ima 288 strana, a sadrži 59 tabela, 50 grafikona, 34 karte, 15 fotografija uz preko 200 navedenih literaturnih jedinica. Izdavač publikacije je “Dobra knjiga” iz Sarajeva.

Gekić je osnovnu školu i gimnaziju završio u rodnom Bugojnu, a diplomirao je 2007. godine na temu “Demogeografska obilježja općine Bugojno”. Magistarsku tezu pod naslovom “Društveno-geografske determinante kao osnova prostornog plana općine Bugojno” odbranio je 2011. godine. Doktorsku disertaciju pod naslovom “Geografske osnove poljoprivredne proizvodnje u Uskopaljskoj kotlini” uspješno je odbranio 2016. godine i stekao zvanje doktora geografskih nauka.

Pored aktivnog članstva u Geografskom društvu Federacije Bosne i Hercegovine, član je Američkog geografskog društva i Svjetske asocijacije regionalnih studija. Od 2017. do 2021. godine bio je član Savjeta gradonačelnika za urbanizam, ekologiju i estetsko uređenje Grada Sarajeva. Aktivno je učestvovao u šest međunarodnih COST projekata Evropske unije.

Autor je preko 50 naučnih radova objavljenih u međunarodnim i nacionalnim naučnim časopisima i zbornicima sa kongresa i konferencija od čega više od 10 na temu općine Bugojno. Pored naučne monografije “Demografska slika općine Bugojno” koautor je još pet naučnih knjiga.

– Savremene karakteristike stanovništva općine Bugojno –

U ovoj naučnoj monografiji prikazane su savremene karakteristike stanovništva općine Bugojno i ukazano je na ključne probleme u čijim rješavanjima upravo geografska nauka ima veliki značaj.

“Cjelokupna geografska istraživanja koja su se provodila u svrhu izrade ove monografije mogu se identifikovati kao fundamentalno-aplikativna. Zasnovana su na demogeografskom nomotetičkom pristupu za potrebe utvrđivanja osnovnih uticaja geografskih uslova na stanovništvo. Za navedene svrhe vršena su terenska istraživanja stacionarnog i maršrutnog tipa na prostoru općine Bugojno. Ona su se sprovodila u cilju dobivanja neophodnog dodatnog statističkog demogeografskog materijala i boljeg razumijevanja kompletne prostorno-vremenske dimenzije modifikatorskog djelovanja glavnih geografskih uslova na demografski razvoj općine Bugojno”, izjavio je na početku razgovora za Anadolu Agency (AA) Gekić.

Prema geografskom položaju, općina Bugojno zauzima krajnji zapadni dio planinsko-kotlinske makroregije Bosne i Hercegovine.

“Osnovni vremenski okvir istraživanja čine dvije posljednje popisne godine -1991. i 2013. Međutim, u definisanju šireg konteksta i ustanovljavanju dugoročnih tendencija u razvoju stanovništva općine Bugojno, vremenski okvir istraživanja je proširen te on obuhvata i drugu polovinu 20. vijeka. Pojedini aspekti kretanja i razvoja stanovništva analizirani su i prikazani u dužem vremenskom razdoblju, od kraja 19. vijeka”, pojašnjava Gekić.

– Negativni demografski procesi –

Rezultati istraživanja demografskih kretanja općine Bugojno do kojih je došao Gekić nažalost nisu ohrabrujući.

“Ukoliko se ne poduzmu sveobuhvatne populacione mjere prijeti izuzetno nepovoljna demografska slika do koje smo došli putem projekcija stanovništva općine Bugojno u narednih 50 godina, od 2018. do 2068. godine. Ključni dugoročni vrlo negativni procesi razvoja stanovništva u općini Bugojno su ukupna i prirodna depopulacija, demografsko starenje te urbano-ruralna polarizacija naseljenosti. Savremeni dinamični i strukturni procesi u demografskom razvoju ne daju neke razloge za optimizam”, poručuje Gekić.

Ipak, za razliku od većine bosanskohercegovačkih općina, općina Bugojno ima veće i kvalitetnije prirodne resurse i geografske mogućnosti za naseljavanje što je neophodno što prije i što bolje iskoristiti.

“Mogućnosti optimalnog ekonomskog razvoja i revitalizacije geoprostora općine Bugojno s postojećim demografskim resursima su u velikoj mjeri upitne,te je neophodno povećati ekonomsku atraktivnost cijele općine kroz različite projekte u kojima će lokalna uprava morati učiniti najveći napor”, smatra Gekić.

Projekcije demografskog razvoja općine pokazuju negativno produbljavanje ključnih segmenata kao što je udio starog stanovništva, pad udjela mladih i fertiliteta.

“Što se tiče promjena u starosnoj strukturi, rezultati projekcija ukazuju na nastavak procesa demografskog starenja tokom čitavog projekcionog perioda. On će se nastaviti pri ostvarenju pretpostavki o komponentama promjene stanovništva, a razlika će se javiti jedino u brzini odvijanja procesa starenja. U uslovima ovakve projekcije on bi bio vrlo intenzivan, a na kraju projekcionog perioda više nego svaki četvrti stanovnik bio bi stariji od 65 godina (28,3 posto)”, objašnjava Gekić.

Proces ukupne depopulacije stanovništva prema projekcijama bit će iz decenije u deceniju sve naglašeniji i sve više prostorno produbljeniji ukoliko se ne poduzmu odgovarajuće mjere populacione politike.

“Nastavak procesa prostorne koncentracije naseljenosti u manjem broju naselja, posebno gradskom i naseljima blizu njega je sasvim realna perspektiva razvoja stanovništva općine Bugojno. Naslijeđena naseobinska struktura koja još uvijek nije reorganizovana nakon 1995. godine, usprkos tome što 25 naselja nema stalnih stanovnika, doživjet će značajne promjene. Potrebno je naglasiti da su najugroženija naselja s malim brojem stanovnika, a uz to se nalaze uglavnom planinskim područjima”, dodaje Gekić.

– Prijedlozi populacionih mjera i aktivnosti –

Na osnovu rezultata istraživanja Gekić je predložio niz mjera i aktivnosti na općinskom nivou u cilju zaustavljanja negativnih demografskih tendencija.

“Sve mjere koje se odnose na demografski razvoj općine Bugojno trebaju predstavljati elementarni dio politike ukupnog razvoja. Moguće ih je realizovati samo uz zajednički napor svih struktura lokalne vlasti u sklopu programa ekonomskog, socijalnog, kulturnog, obrazovnog i općenito ukupnog društvenog razvoja. Izuzetno je bitno raditi na zaustavljanju emigracije stanovništva putem podsticajnih mjera, povećati natalitet odnosno fertilitet stanovništva, te raditi na mjerama podsticanja razvoja, te imigracije u skladu s time kako bi se izbjegao scenarij budućnosti prema projekciji”, ističe dr Gekić.

Gekićeva publikacija je usamljeni primjer detaljne geografske analize općina i gradova u Bosni i Hercegovini.

“Ovo je sasvim sigurno prva naučna monografija ovakvog tipa gdje su na egzaktan način istražene karakteristike stanovništva jedne općine u relaciji sa uticajima geografskih faktora i geografske sredine. Upravo to je bio jedan od razloga zbog kojeg sam se odlučio napisati ovu monografiju kako bih istakao ogromni značaj demografskog razvoja manjih prostornih jedinica u okviru demografskog sistema naše zemlje”, smatra Gekić.

Prvo predstavljanje knjige će se održati u sklopu manifestacije “Dani Ajvatovice” u Bugojnu, a promotori će biti eminentni naučnici i stručnjaci Rahman Nurković, Dženan Dautović i Alen Jahja.

Monografija se već nalazi u brojnim bibliotekama u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Sloveniji.

“Nadam da će monografija posebno koristiti studentima i stručnjacima koji se bave pitanjima demografskog razvoja, jer metode koje su korištene se mogu primjeniti na bilo koju drugu prostornu jedinicu ili cjelinu kako bi se došlo do konkretnih spoznaja i zaključaka”, zaključuje na kraju razgovora za Anadolu Agency (AA) Gekić.

Akos.ba