Isplati li se “Velika Albanija”?

Već dvije sedmice Balkan je zaokupljen nepotpisanim dokumentom na dvije stranice. “Non-paper” koji se pripisuje slovenskom premijeru Janezu Janši koji govori o promjenama granica podigao je veliku prašinu u regiji. Dokument u suštini poziva ili razmatra mogućnost podjele Bosne i Hercegovine po etničkim linijama te mogućnost da se regije naseljene Srbima i Hrvatima pridruže susjednim zemljama. Ono što dokument takođe predviđa je ujedinjenje Kosova i Albanije. Kao rezultat toga, tema “Velike Albanije” ponovo je prisutna u vijestima.

“Velika Albanija” obično se definiše kao ujedinjenje same Albanije i zemalja naseljenih albanskim stanovništvom na Kosovu, u Sjevernoj Makedoniji i, u manjoj mjeri, u Crnoj Gori, što je već dugo san pojedinih albanskih nacionalista. Ovo je bio i izgovor beogradskog režima tokom represije albanskih disidenata u bivšoj Jugoslaviji 1980-ih, kao i tokom represije 1990-ih na Kosovu.

Kosovo je postalo druga albanska država nakon proglašenja nezavisnosti u februaru 2008. godine. Ohridskim sporazumom iz 2001. godine, kojim je okončan kratkotrajni rat u Makedoniji (zvanično, Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija ili BJRM), povećan je albanski politički uticaj u toj zemlji. U osnovi, Albanci sada imaju dvije i po države: Albaniju, Kosovo i Sjevernu Makedoniju, a sve tri su geografski povezane. Međutim, albanski politički uticaj u drugim balkanskim zemljama je marginalan.

Koliko je sada, sa dvije i po države, stvaran višedecenijski mit o “Velikoj Albaniji“ koji se ponovo pojavio prije dvije sedmice? Sve je moguće u međunarodnoj politici, ali “Velika Albanija” možda nije u najboljem interesu Albanaca.

Proces integracije Albanije, Kosova i Sjeverne Makedonije u Evropsku uniju i NATO promijenio je stratešku računicu u regionu. Albanija i Sjeverna Makedonija članice su NATO-a sa težnjama za pridruživanjem Evropskoj uniji (EU). Slično tome, Kosovo teži pridruživanju Alijansi i Uniji. Pod pretpostavkom da (i) EU nastavlja postojati u svom sadašnjem obliku i (ii) slijedi svoju obavezu iz Soluna iz 2003. godine da Balkanu pruži evropsku perspektivu, a zatim nastavlja s proširenjem kako bi uključila regiju, pojavljuje se nova računica.

Eventualno članstvo tri države u EU-u pretvorilo bi se u dva i po glasa Albanaca i potencijalni veto u ključnim strukturama donošenja odluka, uz albanski uticaj na to kako glasa Sjeverna Makedonija. Ovo je važno u smislu pregovaračke moći. Suprotno tome, hipotetski scenarij “Velike Albanije” značio bi jedan glas u EU-u.

Pod pretpostavkom političke solidarnosti između albanskih lidera u ove tri države, više glasova donijelo bi više moći i više pregovaračkih žetona. Na osnovu trenutnog mehanizma predstavljanja nacionalne vlade u EU-u i uz pretpostavku institucionalnih prilagodbi novim članicama, ova računica je posebno relevantna jer se odnosi na Evropsko vijeće. Glasanje u Evropskom vijeću, koje postavlja političke prioritete EU, uglavnom je konsenzusom i više glasova znači veću moć. U Vijeću EU, ključnom donosiocu odluka u Uniji, jednoglasnost je potrebna za ključna pitanja, uključujući zajedničku vanjsku i sigurnosnu politiku i finansije EU. U slučaju Evropske komisije, najmanje dva člana bila bi iz albanskih država, uz mogućeg trećeg iz Sjeverne Makedonije.

Slično tome, s Albanijom i Sjevernom Makedonijom u NATO-u, buduće članstvo Kosova u Atlantskom savezu pojačalo bi glas političkih predstavnika albanskog stanovništva u tri države u procesima odlučivanja Sjevernoatlantskog vijeća. Kako sada stvari stoje, ova logika pregovaračke prednosti bila bi primjenjivija više u EU-u nego u NATO-u.

Kao što je bio slučaj u protekle tri decenije, kada se raspravlja o budućnosti Balkana, pitanje “Velike Albanije” pojavljuje se, kao i prije dvije sedmice, samo da bi izblijedjelo i ponovno isplivalo na površinu. Ironija mnogih rasprava o “Velikoj Albaniji” je u tome što ona u velikoj mjeri zanemaruje presudan faktor: redefinisane interese Albanaca. Drugim riječima, sve dok EU postoji i pod pretpostavkom da će nastaviti sa svojim regionalnim planovima proširenja na Balkanu, “Velika Albanija” nije u najboljem interesu Albanaca. Udruživanje se ne isplati u smislu pregovaračke moći i institucionalne zastupljenosti. Stoga nova strateška računica može biti umirujuća za one koji se boje “Velike Albanije”, a istovremeno služiti kao politički vodič za albanske političke lidere.

Članak je izvorno obavljen pod naslovom “How advantageous is a “Greater Albania”?”

– Autor je vanredni profesor na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu.

* Mišljenja izražena u ovom članku pripadaju autoru i ne odražavaju nužno uređivačku politiku Anadolu Agency (AA).