Pristup gajenju lijeske se značajno mijenja

U našoj zemlji uvozimo 97 – 99% potreba lješnjika.

 

Dajući zdrave i kvalitetne plodove, za visokoprinosne sorte, lijeska se može gajiti kao stablašica ukoliko se kalemi na mečju lijesku (u uslovima navodnjavanja i maksimalne mehanizovane obrade ), ili kao žbun, ako se sadi izdanak. 

Visokokalemljene sadnice pogodne su za sadnju na okućnicama. Prije listanja lijeske, formirane rese se izdužuju, tako da se još golo stablo ističe svojom dekorativnošću krajem zime i u rano proljeće – prije ostalih biljnih kultura.

Jedna od najdugovječnijih voćaka prorodi u prosijeku u trećoj – četvrtoj godini, uz mogućnost plodonošenja 50 – 80 godina. Punu rodnost ostvaruje sa 7 – 8 godina i ona obično traje 30 – 50 godina. U ovom periodu jedno stablo prosiječno ostvaruje 8 – 12 kg plodova, u kom prinosu oko 50 % otpada na ljusku. 

Pri pravilnom izboru sortimenta, uzgojnog oblika, gustine sadnje, starosti i navodnjavanja stabala, fitotehničkih i drugih mjera, zasad lijeske može u prosjeku ostvariti rod 2,5 do 3,5 t/ha sviježih plodova. 

Lijeska nije veliki probirač zemljišta, ali su za profitabilnu, komercijalnu proizvodnju najpogodnija rastresita, propustljiva i plodna zemljišta, u širem opsegu kiselosti (pH od 5 do 8). 

Močvarne parcele, sa visokim nivoom podzemne vode i jako zbijena zemljišta ne pogoduju njenom razvoju.

 

Lješnjak je heliofitna voćka, formira svoje reproduktivne organe po periferiji krune, zbog čega bi trebalo birati osvetljenije položaje, što se može regulisati i gustinom same sadnje. 

Takođe, za razvoj i plodonošenje potrebno je dovoljno vlage u zemljištu (oko 700-800 mm vodnog taloga) i relativne vlage u vazduhu, koje su najpotrebnije u fazi intenzivnog porasta plodova i ljetorasta, pa se za uspješno komercijalno gajenje u uslovima – kakvi su u našoj zemlji, mora obezbijediti i sistem za navodnjavanje. Sorte lijeske su uglavnom strano-oplodne, a samo manji broj je samo-oplodan.

 Za isplativu komercijalnu proizvodnju, zavisno od područja gajenja i namijene plodova, presudan je pravilan izbor sortimenta (pri dobijanju plodova za stonu upotrebu, industrijsku – konditorsku, ili kombinovanu namijenu). Mogu se preporučiti sljedeće sorte: enis; istarski dugi;rimski i halški džin ( oba su dobri kao oprašivači ); okrugli lješnik od rima; piemontski; bijeli lambertski; istarski okrugli; Tonda Gentile Romana; kao i negret i cosford(oba dobri oprašivači).

 

Za dekoraciju okućnica, posebnu pažnju zaslužuju ukrasna stabla lijeske crvene boje lista, kao što je sorta lambert crvenolisni. Ovaj kultivar ima sitne i veoma ukusne plodove, dok crvena boja lišća u toku ljeta se gubi i prelazi u zelenu. 

Corylus maxima „Purpurea“ formira nešto krupnije plodove, a lišće tokom ljeta je intenzivnije – crvenopurpurne boje. Stabla ukrasnih sorti lijeske trebalo bi saditi na vidljivom i istaknutom mjestu (njegovanim parkovima, uzvišenjima ili pokraj staza ), gdje nisu zaklonjena ostalim stablima, kako bi i u dekorativnoj ulozi pružali zadovoljstvo jednog, privredno, veoma vrednog voća. Istarski dugi i Tonda gentile Romana, sazrijevaju u prvoj polovini septembra,u različitim uslovima sredine i samobesplodne su, a u zasadu im je potreban oprašivač.

Sorta Halški džin sazrijeva krajem avgusta i početkom septembra, samobesplodna je, ali je dobar oprašivač za druge sorte.

 

 Iako je lijeska raširena na velikom prostranstvu naše planete (bilo kao šumska sastojina ili gajena kultura) kao jedna od najstarijih voćaka (uvedena u kulturu prije više od 2000 godina), i uprkos lakom razmnožavanju vegetativnim putem, proizvodnja lješnjaka u svijetu je deficitarna, dok na našem tržištu ne podmiruje ni 20 % realne potražnje

 

Za Akos:Saima Trako-Silajdžić,

dipl.ing.poljoprivrede voćarstva i vinogradarstva