Državni simboli Srbije: Šta simbolizira Bosanski ljiljan pod nogama dvoglavog orla?

Možda ste se nekada zapitali odakle zlatni ljiljan u grbu susjedne Srbije?

Priču o tome i općenito o simbolima te zemlje nalazimo u članku pod nazivom ‘Srpski simboli’ koji je objavljen na srbijanskom portalu e-novine.
Tekst članka prenosimo u cjelosti u izvornom obliku.

– Državni simboli predstavljaju željene vrednosti. Funkcija im je da obuhvate sve građane. Sadašnji simboli Srbije vezani su prevashodno za crkvu i monarhiju. Nije jedini problem što oni smetaju nesrbima. Sa njima ni mnogi Srbi ne mogu da se poistovete.

GRBGrb sa četiri ocila uveo je Stefan Lazarević, sin kneza Lazara, nakon što je 1402. postao romejski podanik. Ocila predstavljaju četiri slova beta (ββββ), vladarski akronim dinastije Paleolog: Bazileus Bazileom Bazilenom Bazilenovius (“Vladar vladara vlada vladarima”). Očito da smo romejske simbole morali prihvatiti u trenutku nacionalnog poraza. U narednim vekovima ocila su skoro zaboravljena, ali od 18. veka crkva počinje da ih koristi. Vremenom postaju srpski simbol, a 1835. godine ulaze u prvi grb Srbije.Prvi grb Srbije, sa četiri ocila, oivičen maslinovom i hrastovom granom, na zastavi francuske revolucije, bez oznaka monarhije, značio je napuštanje imperijalnih ambicija srednjovekovne vlastele. Sretenjski grb afirmiše sledeće vrednosti: mir (maslinova grančica), drevnu tradiciju i stabilnost (hrast), hrišćansku i srednjevekovnu tradiciju (krst sa četiri ocila) i savremene evropske vrednosti (trobojka francuske revolucije). Tvorac grba je Dimitrije Davidović. Nakon proglašenja kraljevine 1888. godine, u grb Srbije je ubačen dvoglavi orao, a izbačene su maslinova i hrastova grana.

Romejski dvoglavi orao označava spoj duhovne i svetovne vlasti, a predstavlja kontinuitet sa imperijalnim orlom Rimskog carstva. Dvoglavog orla je koristio Stefan Dušan, radi legitimizacije imperijalnih pretenzija. Dvoglavi orao, u našem istorijskom kontekstu, pre svega je simbol dinastičkog imperijalizma. Umetnut je u grb Srbije 1888. godine, u skladu sa ideologijom „obnove carstva“. Obnova carstva je značila i pripajanje Bosne, koja nikad nije bila u sastavu “carstva”. Pod kandžama dvoglavog orla našao se zlatni ljiljan, simbol bosanske dinastije Kotromanića, koju Nemanjići nikada nisu uspeli da pokore. Bosanski ljiljan pod nogama dvoglavog orla u imaginaciji dokazuje vlast Nemanjića nad Kotromanićima, odnosno Srbije nad Bosnom.

Dvoglavi orao je postao simbol dinastičke hegemonije u Kraljevini Jugoslaviji, i četništva u drugom svetskom ratu, sve dok 1947. nije uklonjen sa grba.

1947. godine je usvojen grb Narodne Republike Srbije, iz kojeg su izbačena dinastička obeležja, a ubačena obeležja radnika i seljaka, u duhu socrealizma. Zadržan je štit sa četiri ocila, izbačen dvoglavi orao, a vraćena hrastova grana. Od novih elemenata je ubačena pšenica koja predstavlja seljake, zupčanik koji predstavlja radnike, crvena petokraka – simbol komunizma, i sunce na izlasku koje znači novo svitanje. U dnu su ispisane godine narodnih ustanaka u Srbiji, 1804. i 1941. Tvorac grba je Đorđe Andrejević Kun. Ovaj grb Srbije je službeno važio 62 godine (uveden ustavom 1947 – ukinut zakonom 2009), što ga čini najdugovečnijim grbom Srbije u novijoj istoriji.

Povampirenjem četništva 1990-ih ponovo je vaskrsao i dvoglavi orao. Iako je na referendumu o nacionalnim simbolima 1992. većina građana bila za grb sa četiri ocila, bez dvoglavoga orla, monarhijski simboli, snažno asocirani uz četništvo, ipak su uvedeni. Skupština Srbije je 2004. mimo ustava naložila da se važeći grb Republike suspenduje, a da se koristi grb Kraljevine iz 1888. godine, što je 2009. godine zakonom potvrđeno.

ZASTAVA

Postoje razne anegdote o nastanku srpke zastave, a svode se na to da je Knez Miloš uzeo rusku zastavu, obrnuo je i proglasio srpskom. Manje je poznato da je prva zastava Srbije iz 1835. bila crveno-belo-plava (kao francuska trobojka), ali je zbog odlučnog protivljenja Rusije morala biti zamenjena crveno-plavo-belom (obrnutom ruskom zastavom). Usvojena kako je usvojena, vremenom je prihvaćena kao narodna zastava.

Zanimljivo da je nakon raspada SFRJ na referendumu o nacionalnim simbolima maja 1992. većina građana Srbije bila za zastavu sa crvenom petokrakom. No, referendum nije uspeo, petokraka je ubrzo skinuta sa zastave, a deceniju kasnije vraćena kokarda. Možda je najbolje da nam zastava bude samo trobojka, bez umetanja simbola sukobljenih strana.

HIMNA

Bože pravde je svečana pozorišna pesma koju je za kneza Milana Obrenovića 1872. godine napisao direktor Narodnog Pozorišta Jovan Đorđević, povodom preuzimanja vlasti od namesništva. Komponovao ju je Davorin Jenko oslanjajući se na austrijsku himnu “Bože, čuvaj cara Franca”. Pesma je stekla popularnost, a proglašenjem kraljevine 1882. postaje državna himna. Ironično, nastala je pod uticajem Zmajeve satirične Jututunske narodne himne, pisane 1865. protiv Milanovog prethodnika kneza Mihajla.

Bože pravde je bila himna Srbije krajem 19. i početkom 20. veka, a nedavno su je opet vratili. Himna Bože pravde nosi čitav niz problema. Ateisti su isključeni iz građanstva već samim naslovom. Drugo, himna je etnički isključiva, jer veliča samo Srbe. Od Boga traži spas, sreću i zaštitu samo za “srpski rod”, dok je za druge državljane nije briga. Treći problem su tvz. “srpske zemlje” koje se pominju u himni. Prizivanjem „srpskih zemalja“ naša država podgreva teritorijalne pretenzije ka većini susednih država.

Svakodnevno vojnici stoje uz himnu koja ih zaklinje da brane „srpske zemlje, srpski rod“. A znamo gde se brane srpske zemlje. Zar nije moglo jednostavno „našu zemlju, naš narod“? Nova državna himna bi trebalo da bude usredsređena na Srbiju i njene građane. Među postojećim kandidatima se izdvajaju Vostani Serbie i Oj Srbijo mila mati.

ZAKLJUČAK

Sadašnji simboli Srbije su: romejski orao, grb paleologa i obrnuta ruska zastava. Šta nam otkriva analiza nastanka i upotrebe srpskih simbola:
ruski uticajcrkveni uticajsrednjevekovljekompleks Vizantijeimperijalne pretenzijepobedu četnikagaženje BosneDa smo bili romejski vazali, i da se ponosimo time. Da su partizani pobedili u ratu, a četnici u miru. Da nakon oružane agresije, Srbija nastavlja simbolički da gazi Bosnu.

Teško da možemo naći neprikladniji državni simbol od dvoglave romejske nemani koja kandžama gazi bosanski ljiljan. Kako se miroljubiv čovek, i pored najbolje volje, može poistovetiti sa tim? Imperijalnim grbom i velikosrpskom himnom šaljemo susedima poruku da pored nas niko nije siguran. Kako rešiti šizofreniju vrednosti? Možda je najbolje vratiti se obeležjima Sretenjskog ustava, koja najviše priliče Republici.

Akos.ba