Bosna i Hercegovina između Beča i Carigrada
Dolazak nove okupacione vlasti za Bosnu i Hercegovinu je značio da “preko noći” mora preći sa jednog režima na potpuno novi. Austro-Ugarska je nakon okupiranja naše domovine pokušala na sve načine da u što kraćem periodu nametne svoja pravila, što je za bošnjačko stanovništvo bilo teško prihvatljivo.
Masovna iseljavanja
Koliko je promjena vlasti uticala na bošnjački narod, govori i činjenica o masovnim iseljavanjima Bošnjaka iz Bosne i Hercegovine u Sandžak, kao i u Tursku. Muhadžerski pokreti koji su zahvatili bošnjačko stanovništvo detaljno je opisivao Safet Bandžović, koji je u nekoliko svojih radova kao što su “Bošnjaci i Turska” i “Iseljavanje Muslimana iz Sandžaka” veoma iscrpno govorio o razlozima iseljavanja bošnjačkog stanovništva. Bandžović, koji se godinama bavi ovom problematikom sigurno je najbolji izvor informacija za ovo pitanje. Bošnjaci su se iseljavali prvenstveno zbog mišljenja jednog dijela stanovništva da im nije mjesto živjeti u nevjerničkoj državi, misleći na prestanak važenja šerijatskih pravila koja su gubila na značenju tokom promjene režima u Bosni i Hercegovini. Mnogi su zbog gubitka ranijih privilegija u odnosu na kršćansko stanovništvo bili žestoko pogođeni, te su zbog novonastale ekonomske situacije bili primorani da napuste svoju domovinu.
Borba protiv režima
Nasuprot grupi bošnjačkih intelektualaca koji su smatrali da je najbolji bunt protiv Austro-Ugarske uprave iseljenje na druga područja, veliki broj Bošnjaka smatrao je da je to pogrešan potez, te su se zbog toga upustili u dugogodišnju borbu protiv vlasti tražeći vjersko-prosvjetnu autonomiju Bosne i Hercegovine. Obje frakcije imale su svoje razloge za poduzimanje ovih poteza, ali naše mišljenje je da je ova druga grupacija, koja je na kraju napravila odličan intelektualni temelj napravila bolji potez. Sve u svemu nije bilo lako preko noći krenuti novim putem, koji za naš narod nije bio blizak, ali u godinama koje su dolazile bošnjački intelektualci su shvatili da je potreba našeg narod da uz očuvanje svog identiteta, također i preuzme one bolje stvari koje je zapad donio. Najviše se to odnosi na infrastrukturalni napredak, za koji se bez sumnje može istaći da je postignut tokom okupacije Austro-Ugarske vladavine. Građeni su mostovi, pruge, putevi, otvorena je prva štamparija itd. Ipak, potrebno je istaći da i pored mnogih pozitivnih stvari koje je ponudio novi režim, bošnjačko stanovništvo teško se privikavalo na potpuno novi način života.
Za Akos.ba piše: Admir Lisica
