Da li su Osmanlije izvršili genocid nad Jermenima? (I dio)
Pitanje o historijskim događajima iz 1915. godine u Osmanskom carstvu i o sukobu sa Jermenima i danas izazivaju političke konflikte.
Jedan od najnovijih incidenata koji je potresao međunarodne odnose bio je ocjena pape Franja da je “prvi genocid u 20. vijeku izvršen od strane Osmanske carevine nad Jermenima.” Ova izjava izazvala je žestoke osude zvanične Ankare, čak i povlačenje ambasadora iz Vatikana, a predsjednik Turske, Redžep Tajip Erdoan, ocijenio je da je “papa političar a ne svećenik.” U narednom tekstu pokušat ćemo iznijeti historijsku pozadinu ovog događaja.
Početkom 18. vijeka, u vrijeme vladavine ruskog cara Petra Velikog neki Jermeni, koji su tada bili u sastavu Osmanskog carstva, počeli su se ponašati kao politički i vojni pomagači ruske imperije. A u toku prvih ruskih napada na Kavkaz, Jermeni su se počeli intenzivnije vezati za Rusiju i polagati nade u rusku politiku.
Tokom 18. i 19. vijeka Jermeni su intezivno radili na istrebljenju muslimanskog stanovništva na Kavkazu, a jermenski špijuni su u potpunosti se posvetili rušenju hilafeta i djelovanju za interese ruske imperije a protiv muslimanskih vladara (Muriel Atkin; 1978).
Jedan od takvih primjera je i grad Derbent, koji je bio pod osmanskom upravom i u Tursko-ruskom ratu, 1796. godine bio je pod opsadom. Zahvaljujući djelovanju jermenskih špijuna otkriven je izvor snabdijevanja grada i to je bio razlog pa su Rusi uspjeli osvojiti ovaj grad.
Jermenski patrijarh u devedesetim godinama 18. vijeka je izražavao svoje “vjerovanje i nadu da će braća Rusi osloboditi Jermene od muslimanske vlasti” a Jermeni su i dalje nastavili sa slanjem poruka Rusiji da ih “spasi muslimanskog ugnjetavanja i osvoji oblasti kojima su vladali Osmanlije.”
Jermeni su uzeli aktivno učešće u dva rata, Tursko-ruskom od 1827. do 1829. godine i u Krimskom ratu od 1853. do 1856. godine, boreći se na strani Rusa.
U ova dva rata Jermeni su uzeli učešće kako u borbi, jer je učestovovalo više hiljada jermenskih boraca u redovima ruske vojske, ali također i u obavještajnim aktivnostima, jer su upadi jermenskih špijuna u Osmansko carstvo i dostavljanje informacija bili stalna pojava.
Jermenski špijuni u Anadoliji pripremili su teren za ruski napad na Osmansko carstvo 1877. godine. Sa oduševljenjem su dočekali ruske osvajače, a onda su se mnogi od njih zajedno sa ruskom vojskom povukli iz Anadolije.
Jedan manastir na tursko-perzijskoj granici, koji je pripadao jermenskim monasima je pretvoren u skladište municije kojima je snabdijevana ruska vojska (Nalbandijan; 187).
Kada je ruska vojska zauzela turski grad Kars, prijestolnicu istoimene oblasti na istoku Anadolije, Charles Williams, koji je tada bio dopisnik iz te oblasti je zabilježio da su “Jermeni pomogli svoje prijatelje Ruse ubijajući osmanske ranjenike i zarobljenike (Charles Williams, The Armenian Campaign, London, 1878, str.280).
Kada su Rusi zauzeli turski grad Erzurum, za načelnika policije imenovali su Jermena, koji su zlostavljali i ubijali brojne muslimane u gradu. Kada su osmanlije 1878. godine uspjeli povratiti vlast nad gradom, ipak su očuvali red i zaštitili kršćane, kako to zapaža zapadni ambasador Liyard, od gnjeva muslimanskih masa.
Također, u jednom od ratova u 19. vijeku, Rusi su osvojili oblast Batum u Turskoj i tada su Jermeni počeli vršiti brojne zločine nad muslimanima, oduzimali su im i pljačkali imovinu, lične stvari, pasoše. Britanski konzul u Tbilisiju je tada zabilježio da je ova oblast postala “pozornica nasilja, pljačke i otimačine” (F.O. 78-3281, Marlow to Dufferin, Therapia, 28 June 1881).
Godine 1905. Jermeni su pokušali izvršiti atentat na sultana Abdulhamida II, jednog od najznačajnijih osmanskih sultana poznog osmanskog perioda. Na izlazu iz džamije bilo je parkirano auti ispunjeno eksplozivom koje je trebalo ubiti sultana, ali atentat se okončao bezuspješno.
IslamBosna.ba
Nastavit će se…
