15. oktobar 1991: Skupština BiH donijela Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine
Na današnji dan, 15. oktobra 1991. godine, Skupština Bosne i Hercegovine donijela je historijsku odluku usvajanjem Akta o reafirmaciji suverenosti Republike BiH. Tim dokumentom, kojim se potvrđuje pravo BiH da samostalno odlučuje o svojoj budućnosti, donesena je odluka o povlačenju bosanskohercegovačkih predstavnika iz saveznih institucija SFRJ – sve dok se ne postigne novi politički dogovor među republikama bivše Jugoslavije.
Odluku su podržali zastupnici Stranke demokratske akcije (SDA) i Hrvatske demokratske zajednice (HDZ), dok su poslanici Srpske demokratske stranke (SDS) odbili da priznaju legitimitet akta, čime su dodatno produbili političke podjele unutar zemlje.
Istovremeno, Predsjedništvo i Vlada BiH donijeli su ključnu odluku o obustavi slanja regruta i pripadnika rezervnog sastava u Jugoslovensku narodnu armiju (JNA). Umjesto toga, mobilisani su rezervni odredi Ministarstva unutrašnjih poslova BiH i upućeni prema Bosanskoj Gradiški i Bosanskoj Kostajnici – s ciljem da spriječe eventualne napade na Hrvatsku sa teritorije BiH. Međutim, njihove aktivnosti su onemogućene djelovanjem srpskih paravojnih snaga koje su ih zaustavile.
Uspostavljanje paralelnih struktura
Od septembra do novembra 1991. godine, Srpska demokratska stranka (SDS), oslanjajući se na općine u kojima je imala političku kontrolu, postupno je uspostavila tzv. srpske autonomne oblasti (SAO). Ove paradržavne tvorevine djelovale su potpuno nezavisno od legalnih institucija Republike BiH, što je bio prvi korak u pokušaju teritorijalnog razbijanja države.
Kulminacija tih procesa desila se 9. i 10. novembra, kada je organizovan referendum srpskog naroda u BiH. Njime je izglasana uspostava „samostalne srpske republike“ unutar BiH, sa krajnjim ciljem priključenja ostacima Jugoslavije. Zvanične vlasti u Sarajevu proglasile su referendum neustavnim i nelegitimnim, te nisu priznale njegove rezultate niti poduzele dalje korake.
Reakcije i dalje etničke podjele
Kao odgovor na poteze SDS-a, 12. novembra 1991. godine, u Bosanskom Brodu je proglašena tzv. Hrvatska zajednica Posavine, dok je nekoliko dana kasnije, 18. novembra, u Grudama uslijedilo i proglašenje tzv. Hrvatske zajednice Herceg-Bosna (HZHB). Ove paralelne hrvatske političke strukture dodatno su zakomplikovale situaciju u Bosni i Hercegovini, produbljujući etničke podjele i pripremajući teren za buduće sukobe.
Odluka o reafirmaciji suverenosti BiH iz oktobra 1991. godine danas se smatra jednim od ključnih političkih koraka uoči osamostaljenja Bosne i Hercegovine, ali i trenutkom koji je označio početak otvorenog urušavanja zajedničkih institucija bivše SFRJ unutar njenih granica.
Akos.ba
