2. maj 1992., dan kada je gorjelo Sarajevo
Fotografija zapaljenog tramvaja i pusta raskrsnica koja vodi ka Kulturno-sportskom centru Skenderija preko mosta na Miljacki, kao i prema zgradi Predsjedništva Bosne i Hercegovine s druge strane, zabilježena u glavnom gradu Bosne i Hercegovine 2. maja 1992. godine, obišla je svijet.
Uz nju i vijest u skoro svim svjetskim medijima tog dana prije 23 godine, kao i dan nakon toga, 3. maja 1992, bila je da Sarajevo nije palo. No, Sarajevo je ostalo u najdužoj opsadi modernog ratovanja, a država Bosna i Hercegovina, koja je netom proglasila svoju nezavisnost i koju je svijet priznao samo nekoliko dana prije toga, nastavila se braniti krvlju njenih najboljih sinova.
Specijalne jedinice tadašnje Jugoslovenske narodne armije uz pomoć brojnih paravojnih srpskih jedinica, 2. maja 1992. godine, u koordiniranoj i dobro osmišljenoj vojnoj akciji pokušali su zauzeti zgradu Predsjedništva Bosne i Hercegovine u centru Sarajeva. Glavna borba vođena je oko 150 metara od zgrade državnog Predsjedništva, na Skenderiji.
Tog dana, na arodromu u Sarajevu, dok se vraćao sa mirovnih pregovora u Lisabonu, pripadnici tadašnje JNA zarobili su predsjednika Predsjedništva RBiH Aliju Izetbegovića. Potom je odvezen u Lukavicu, kod Sarajeva, uporište JNA, odakle se telefonom javio u program tadašnje TV Sarajevo. Pregovori o Izetbegovićevom puštanju na slobodu su trajali i narednu noć i dan… Pušten je u zamjenu za izlazak kolone JNA iz kasarne koja se nalazila u samom gradu.
Istog dana, zapaljena je i potpuno izgorjela zgrada Pošte u centru Sarajeva, u kojoj se nalazila telefonska centrala glavnine telefonskih linija na području sarajevskih općina Centar i Stari Grad, čiji su stanovnici od tog dana pa do kraja rata bili bez telefonskih linija u svojim kućama. Bio je to uvod u paljevine najreprezentativnijih i najvitalnijih sarajevskh objekata, koji su izgorjeli do temelja tokom maja i u mjesecima koji su uslijedili 1992, među kojima je olimpijska dvorana Zetra, Orijentalni institut, Vijećnica sa Narodnom i univerzitetskom bibliotekom, porodilište “Zehra Muidović”, zgrada dnevnog lista “Oslobođenje”, hotel “Evropa”…
Avioni tadašnje JNA u niskom letu 2. maja nadlijetali su Sarajevo. Prvi put nakon Drugog svjetskog rata u Sarajevu se tog dana začula sirena koja označava zračnu opasnost.
No, napad agresora je osujećen. Zgrada Predsjednštva BiH nije zauzeta, a grad nije presječen napola, kako je to prvobitno bilo planirano, ali je potpuno blokiran.
Zauzimanje Sarajeva i zgrade u kojoj se nalazilo sjedište državnog vrha Bosne i Hercegovine, od 1. marta 1992. godine nezavisne i suverene države na tlu Evrope i priznate od Evropske zajednice, osujetile specijalne jedinice MUP-a RBiH, kao i pripadnici Teritorijalne odbrane RBiH, Zelenih beretki i brojni drugi građani, patriote koji su odlučili da skoro goloruki krenu u odbranu vlastitog praga, grada i suživota u gradu koji je bio simbol zajedničkog života ljudi različitih nacija i svjetonazora.
„Naravno…, da Sarajevo više nije isto. Nije, jer ga je četiri godine bombardovala srpska vojska…“, napisao je nedavno bosanskohercegovački oskarovac, režiser Danis Tanović odgovarajući na javni istup osobe koja je ratnih godina napustila grad…
Na Sarajevo su četiri ratne godine padale granate i na njegove goloruke građane pucalo se iz snajpera sa okolnih brda. Kraj rata, između ostalih, nije dočekalo 1.600 sarajevskih dječaka i djevojčica, budućnosti za koju će ovaj grad zauvijek ostati uskraćen… Za vrijeme opsade koja je trajala 1.460 dana, ubijeno je između 11.000 i 14.000 ljudi, a oko 50.000 je ranjeno među kojima su brojni ostali teški invalidi.
Sarajevska groblja – Kovači, Lav, Stadion, Bare… svjedoče o strahotama razaranja u nadužnoj modernoj opsadi grada, koja je trajala tri puta duže od opsade Staljingrada u Drugom svjetskom ratu.
Građani Sarajeva su ubijani iz svih naoružanja, ali i mučeni i iznurivani dugim prekidima u snabdijevanju pitkom vodom, električnom energijom i prirodnim plinom, izgladnjivani nedozvoljavanjem ulaska humanitarnih konvoja u grad…
No, dvadeset godina nakon rata, opsade i ubijanja, Sarajevo se diže iz pepela. Želja za preživljavanjem ili, kako neki vole reći, prkos, je pobijedila i Sarajevo nikad nije palo u ruke agresora na BiH.
Drugi maj se u poslijeratnom periodu obilježava kao Dan Kantona Sarajevo. Delegacije Kantona i drugih institucija će položiti cvijeće na mezarjima Kovači, Stadion, groblju Lav… i odati počast poginulim braniteljima Sarajeva i BiH.
Oni koji su preživjeli, tu su da pamte i pričaju, tuga onih koji su izgubili najdraže ostat će zauvijek, a oni kojih više nema nikada ne smiju biti zaboravljeni.
Akos.ba/AA
