Jevrejsko groblje: Restauriran spomenik Moše Rafaela Attiasa – Zeki Efendi

Prema riječima Elija Taubera, historičara i člana Jevrejske zajednice u Bosni i Hercegovini, nagrobni spomenik Rafaelovića na Jevrejskom groblju u Sarajevu je jedan izuzetno rijedak spomenik, za kojeg se misli da je jedini takve vrste u svijetu.

Spomenik je karakterističan po tome što je ispisan na tri jezika, bosanskom, hebrejskom i turskom – arapskim pismom. Zeki Efendi je interesantan zbog toga što je to čovjek koji je istražio jedan dio historije Bosne i Hercegovine i napisao priču poznatu kao “Sarajevska Megila”, a to je priča o Sarajevskom purimu, prazniku koji Jevreji Sarajeva slave povodom događaja u kojem su građani Sarajeva prije 200 godina učinili napor i podigli se protiv tadašnjeg bosanskog valije Rušdi-paše, i u toj pobuni uspjeli spasiti Jevreje iz zatvora, odnosno spasiti im živote.

Jevrejsko groblje u Sarajevu je u značajnoj mjeri oštećeno tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu 90-ih godina. Tako je i nadgrobni spomenik Zeki Efendija oštećen i na kojem su bili tragovi metaka.

Restauraciju ovog nacionalnog spomenika obavila je TIKA, koja već duži period djeluje i pomaže stanovnike BiH i cijelog regiona bez pravljenja razlike na vjersku, nacionalnu ili bilo koju drugu pripadnost. TIKA je također, restaurirala i veliki broj historijskih spomenika koji su oštećeni tokom rata.

Moše Rafaelović ili Zeki Efendi, koji je bio historičar, prenio je podatke o značajnom događaju koji se desio 1819. godine u Sarajevu, a koji predstavlja jedan od najljepših primjera muslimansko-jevrejske saradnje.

Navodi se kako su prije tačno 200 godina sarajevski muslimani ustali protiv osmanskog Ruždi-paše, koji je zatvorio glavnog rabina ili hahambašu Mošu Danona i još nekoliko najuglednijih sarajevskih Jevereja. Muslimani su u pobuni iz tamnice oslobodili rabina i ostale Jevreje.

Sarajevski Jevreji tim povodm slave praznik koji se zove Sarajevski purim ili “Purim di Saray”. Ovaj praznik će ove godine zajednički obilježiti Islamska i Jevrejska zajednica u BiH.

Tim povodom će 7. novembra biti održana međunarodna konferencija, izložba historijskih dokumenata iz tog perioda, a na istu temu će biti objavljena i knjiga.