Bošnjaci su u Luksemburg počeli dolazati početkom 19. stoljeća, a prva grupa je došla iz Bosanske krajine, današnjeg Unsko-sanskog kantona. Usljed izbijanja Drugog svjetskog rata gubi im se svaki trag. Danas Bošnjaci čine 2 posto stanovništva ove države što je ekvivalent procentu Bošnjaka u Srbiji. Razlog ovako visokog procenta je to što je Luksemburg mala država sa svega 590.667 stanovnika i površinom od samo 2.586 km², dok se recimo Sandžak prostire na 8.686 km².
Visok položaj u društvu
Bošnjaci su danas u Luksemburgu uključeni u društveni, politički, sportski život. Sve češće Bošnjake možemo susresti i kao radnike u općinama, vrtićima, školama, ministarstvima, bankama, kao policajce, vaspitače u vrtićima i sl. Ovo pretstavlja samo dobar osnov za kvalitativan razvoj bošnjačke emigracije u Luksemburgu i svrstava Luksemburg kao centralnu državu bošnjačke emigracije.
„Luksemburg jedina država u Evropi, izuzmemo li Balkan, u kojoj su Bošnjaci dominantna većina među muslimanima. Prema nekim procjenama, luksemburških Bošnjaka ima i do 12.000, dok muslimana ima do 15.000. Ovo se reflektiralo i u organizacionom smislu, pa su bošnjački islamski centri dominantni i čine apsolutnu većinu u odnosu na druge islamske centre. Naravno sve to ima svoje pogodnosti i omogućava lakšu i bržu komunikaciju među Bošnjacima i lakše organiziranje i organizirano djelovanje. Bošnjaci u narednom periodu moraju uložiti dodatne napore oko organiziranja časova bosanskog jezika, ili kroz postojeće islamske bošnjačke centre ili pak u saradnji i partnerstvu sa Ministarstvom obrazovanja. Također, na toj nacionalnoj razini i organiziranju bošnjaci mogu i moraju uraditi više.”, kaže Almir Mehonić, novinar i urednik nekadašnjeg magazina “Diwan” koji izlazi na više jezika u Luksemburgu a trenutno je u pripremi novi broj jednog publicističkog pristupa “Diwana” u kom će izaći izabrane pjesme o Srebrenici i pjesme sa tematikom Dijaspore
Najbrojnija populacija migranata
Bošnjaci kao i svi drugi građani Luksemburga, uživaju prava kakva danas nudi većina država zapadne demokratije. Imaju pravo na besplatno školovanje, zdravstvo, sigurnost života, privatne imovine i sl. Sva druga prava koja su u onom spektru nacionalnih i vjerskih prava, su prava koja se ne poklanjaju već koja se uzimaju. Tu se pokazuje ustvari koliko je jedan narod ozbiljan i koliko drži do svog identiteta. Položaj Bošnjaka u Luksemburgu je na određeni način specifičan u odnosu na druge države zapadnne Evrope i općenito bošnjačke dijaspore iz nekoliko razloga koje je Mehonić pojasnio za naš portal
„Prva specifičnost je to što Bošnjaci od svih naroda sa prostora bivše Jugoslavije u Luksemburgu čine apsolutnu većinu u odnosu na Srbe ili Hrvate. Bošnjaci od svih balkanskih naroda koji žive u Luksemburgu čine preko 95% populacije. Druga specifičnost se ogleda u tome da je Luksemburg jedina država u Evropi, izuzmemo li Balkan, u kojoj su Bošnjaci dominantna većina među muslimanima. Bošnjaci su u većem procentu i u školama i u luksemburškim gradovima, što omogućava da se bolje njeguje i identitet i običaji i jezik. Naprimjer, u poređenju sa bošnjačkom djecom iz Njemačke, djeca iz Luksemburga znatno bolje čuvaju i govore bosanski jezik, iz razloga što u okruženju imaju veći broj svojih vršnjaka nego li je to slučaj sa drugim državama zapadne i središnje Evrope. Treća specifičnost je to što bošnjačka emigracija u Luksemburgu predstavlja najbrojniju populaciju iz tzv. trećih zemalja, odnosno među stanovništvom čije porijeklo nije iz država Evropske unije. Ovo omogućava da se bošnjačke udruge mogu pojaviti i konkurisati u ministarstvima sa projektima koji se između ostalog tiču i očuvanja nacionalnog identiteta jer postoje posebni fondovi za ovu populaciju.”, pojašnjava Mehonić za Akos.ba
Prvi doseljenici iz Bihaća
Književnik Faiz Softić, Bošnjak sa luksemburškom adresom, napisao je monografiju “Bošnjaci u Luksemburgu” koja je izašla prije 5 godina. Radeći na monografiji tragao je prvim Bošnjacima koji su doselili u Luksemburg. Bili su to, kaže on, Bišćani koji su došli raditi u rudnicima.
“Najveći broj njih je iz familije Keškić, a ima i drugih porodica. Njih je iz okoline Bihaća slovom i brojem, od 1926 – 1929. godine, došlo ravno 80. Tek nedavno sam saznao da je jedan od njih Ramo Keškić završio negdje u Americi i sa dijelom njegove familije sam već stupio u kontakt. Oni su u Luksemburgu bili radnici na iskopavanju i preradi željezne rude i najvjerovatnije nisu imali nikakve kulturne aktivnosti, a teško da su ih mogli i imati; svaki trenutak se koristio da se iskopa grumen rude više i što više zaradi. Poslije njih je bilo još nekoliko doseljeničkih talasa u Luksemburg sa prostora bivše Jugoslavije. Mahom iz crnogorsko-sandžačke regije Bihora u okolini Berana, ali nešto manje iz drugih sandžačkih gradova i iz dvije bosanskohercegovačke opštine; Kalesije i Zavidovića. Prvi doseljenici u ovom intervalu iza Drugog svjetskog rata počeli su pristizati 1971. godine, sve do ’80-ih godina je trajao taj val doseljavanja. Nešto kasnije, izbijanjem rata u Bosni i Hercegovini, veliki broj Bošnjaka iz BiH i Crne Gore dolazi u Luksemburg, a onda i 1999. godine usljed izbijanja rata na Kosovu, Bošnjaci otamo dolaze u Luksemburg. Danas ih je ukupno, po proizvoljim ocjenama oko 15.000 mada je vrlo teško odrediti tačan broj, jer je dobar dio Bošnjaka u Luksemburgu već uzeo luksemburško državljanstvo i totalno se asimilirao u novu sredinu.”, priča Softić
Kontinuitet kulturnih aktivnosti
Dolaskom Bošnjaka ’90-ih godina u Luksemburg, počinju se formirati udruženja a kroz njih i određeni programi kulture; promocije knjiga, promocije filmova, izložbe slika i razne druge promocije. Dosta toga potpada pod muziku i dovođenje folk pjevača, gdje se okupi veliki broj ljudi, ali nerijetko se organiziraju i skupovi namijenjeni probirljivijoj publici, kao što su promocije knjiga i sl.
“U Luksemburg sam došao sredinom 1995. godine i tada sam ovdje bio jedini afirimisani pisac sa prostora bivše Jugoslavije. Od tada do danas imao sam najmanje pedesetak raznih promocija, kako svojih knjiga tako i drugih autora iz BiH, Crne Gore i Sandžaka, ali i autora koji žive u Luksemburgu, a počeli su se kasnije baviti pisati. Tako se u Luksemburgu malo pomalo formirao određen broj ljudi koji pišu i objavljuju knjige. Svi oni su imali svoje promocije, a neki od njih su prošli i kroz dva velika festivala koja se održavaju ovdje u Luksemburgu – to je “Festival Migracije” u organizaciji Luksemburga gdje sudjeluje oko 100 zemalja svijeta i “Festival Dani bošnjačke kulture” koji se svake godine održava u Luksemburgu u organizaciji “Udruženje Zavičajni Klub Bihor” čiji članovi dolaze iz istoimenog područja Bihor na sjeveru Crne Gore. Upravo je ovo udruženje pokretač mnogih kulturnih aktivnosti u Luksemburgu. Ugostili su preko 100 eminentnih uposlenika kulture iz BiH i Crnme Gore, kao i iz onog dijela Sandžaka koji pripada Srbiji. Pored njih, kada je kultura u pitanju, izuzetan doprinos je dalo udruženje “BKZ Luksemburg” koje okuplja mlade i obrazovane ljude, a i samo prisustvo novinara Almira Mehonića u Luksemburg je od neprocjenjivog značaja za kulturne tokove među Bošnjacima u ovoj zemlji. Ovdje su se do sada pojavila ili i dalje egzistiraju tri lista koja se bave kulturnim temama. glavni urednik revije Bihor sam ja i upravo spremamo 24. broj. Nažalost magazin “Diwan” čiji je glavni urednik Almir Mehonić, ne izlazi više u onoj formi kako je izlazio, već imamo najavu nekog drugog oblika publicistike koja će kroz “Diwan” se opet naći među čitaocima. To je cvijetni izdanak kulture bosnjačkog korpusa u Luksemburgu. Nedavn se pojavio i Onix oko kojega se okupljaju mahom Bočnjaci sa Kosova. Do sada je izašao jedan broj, a mislim da je u pripremi i drugi. Folklor “Evropa” je jedno vrlo respektabilno kulturno-umjetničko društvo koje postoji preko 20. godina i prepoznato je u cijeloj Evropi, a koje briljantno predvode Rafet Kozar i Isah Iljo Agović, profesor književnosti. Smatram bitnim za istaknuti i to da ovdje živi i jedan broj uspješnih folk pjevača koji se često pojavljuju kako u Luksemburgu tako i širom Evrope, a tu ću pomenuti bend “Amir i Endži” s kojima smo organizovali muzičko takmicčenje pod nazivom “Zvijezde Luksemburga” koje je trajalo skoro šest mjeseci, gdje su se takmičili mladi pjevači narodnih pjesama.”
Putem udruzenja bosnjaka a kojih je oko desetak u Luksemburgu vrlo cesto se organizuju i naucne tribine i veliki broj akademika je tim povodom gostovao u Luksemburgu.Ja se godinama angaziram oko pomenutog festivalka migracije koji se svakoga marta organizira u Luksemburgu i tada dovodimo pisce i druge poslenike kulture sa Balkana, mahom Bosnjake, jer su sa Balkana u Luksemburgu, mahom Bosnjaci.U nekoliko navrata ovdje je organizovana i dopunska skola na bosanskom jeziku, ali se nije dalo nikada da ozbiljnije zazivi.Vazno je napomenuti da je veliki broj bosnjaka u Luks. Inkorporiran u sve pore ovoga drustva i to je poseban kuriozitet.
Ono što je Softić posebno želio naglasiti jeste činjenica da Bošnjaci u Luksemburgu nisu zapali u zamku zatvatranja u strogi nacionalni tor, već su mnoge aktivnosti i festivale organizovali u saradnji sa drugima koji žive u toj zemlji.
“Nekoliko udruženja u Luksemburgu svake godine organizuje Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici. Moj roman “Pod Kzun Planinom” ovdje je preveden i objavljen na francuski jezik a sve je finansirala država. Roman je naišao na odličan prijem kod luksemburške publike i okolnih zemalja gdje se govori francuski jezik.”, ističe Softić, koji je dobitnik nekoliko vrlo značajnih književnih priznanja kao što je nagrada “Pero Camila Sijarića” koju dodjeljuje Bošnjačko nacionalno vijece iz Novog Pazara, zatim nagrada ministra bh kulture za knjigu priča, te nagradu Zavicajnih staza u Petnjici za najbolju kratku priču.
Trenutno pripremaju festival “Dani bosnjačke kulture u Luksemburgu” i spremaju pozivnice za dobar dio autora koji živi na Balkanu i u Evropi. To su, kaže Softić, mahom Bošnjaci, ali u svoje programe uključuju i druge. Ove godine na festivalu će nastupiti Bogić Rakočević iz Crne Gore, Jean Portante, luksemburški pisac, te Gordana Kovačević slikar iz Srbije koja živi u Luksemburgu.
Upravo ovdje u Luksemburgu su ponikla dva velika fudbalska imena Miralem Pjanić koji sada igra u Juventsu i Enes Mahmutović koji igra za jednog drugoligaša u Engleskoj. Bošnjaci u Luksemburgu preko pojedinaca i udruženja pokazuju vrlo pozitivan primjer u organizovanju i čine sve da se ne otvaraju duhovne rupe u njihovom nacionalnom korpusu.
Za Akos.ba Fahrudin Vojić
