Vinova loza može se saditi u periodu mirovanja, od opadanja lišća u jesen do kretanja pupoljaka u proljeće. U svim našim krajevima sadi se na jesen, u novembru i u proljeće, u martu i aprilu. Kada nema mraza i kada zemljište nije suviše vlažno, u primorskom pojasu i u toplijim krajevima sadi se i tokom zime.
U južnijim, toplijim krajevima, na jače propusnom i suvljem tlu za vrijeme vegetacije, bolje je da se sadnja obavi u jesenjem periodu. Ako se i na ovim područjima i uslovima, odloži za proljeće, onda je bolje da se izvodi krajem zime ili rano u proljeće.
U sjevernijim, vlažnijim rejonima preporučljivo je da bude u proljećnim mjesecima i to ranije na lakšim zemljištima, a kasnije na težim tipovima.
Dublja sadnja i dužina sadnog materijala
Dubina sadnje zavisi od klimatskih i zemljišnih uslova, kao i od primjenjene agrotehnike. Prema ovim parametrima, planira se i naručuje dužina sadnog materijala.
Na pješčarama, gdje se sorte vinove loze mogu gajiti na sopstvenom korijenu, koristi se duže sadnice tako da su im osnovni korijenovi na dubini 40-50 cm. Na vezanim tlima, u toplijim podnebljima, kao i na onim lakšim i propusnim, koja se inače sade kalemljenom lozom, primjenjuje se takođe veća dubina i duži sadni materijal.
Obrnuto, pliće se obavlja i kraće su sadnice na težim tlima i u vlažnoj klimi. U uslovima navodnjavanja, dubina je manja nego tamo gdje se ne zalijeva. Praktična iskustva i rezultati postignuti u ogledima kod nas pokazali su da najčešće iznosi 35-40 cm. Prema ovim vrijednostima se raspoređuju osnovni korijeni kalemova.
Spojno mjesto plemke i podloge pri sadnji na ravnom terenu treba da je 2-3cm iznad površine tla. Na suvljim i veoma propusnim podlogama, šljunkovitim i kamenitim, ono može da bude i u ravni zemljišta jer su u površinskim slojevima manji uslovi za pojavljivanje korijena na plemci.
Na nagnutim terenima gdje nisu pravljene terase sadi se tako da je na gornjim položajima spojno mjesto kalemova 4-5 cm ispod površine tla, zbog stalnog spiranja zemlje u dublje slojeve, a prema nižim položajima kalemovi se sade pliće da u podnožju bude 4-5 cm iznad površine zemlje.
Mali uzgojni oblici i gusta sadnja
Nadzemni dijelovi čokota stariji od dvije godine čine njegov uzgojni oblik. Osnovni elementi su: stablo, krakovi i rodni čvorovi, čiji se lastari orezuju na kondire i lukove.
Od niskih uzgojnih oblika vodeći je takozvani račvasti uzgoj (Zupska rezidba, Uzgoj na krakove), koji na niskom stablu ima više ogranka, na kojima se rezidbom ostavljaju samo kratki kondiri. Koristi kod uzgoja loze uz kolac.
Mali uzgojni oblici primjenjuju se kod guste sadnje i na njima se rezidbom može smjestiti manji broj okaca, do 25 po čokotu. Čokoti u ovom slučaju imaju na stablu 3-4, rjeđe 5-6 vertikalnih krakova, zvjezdasto raspoređenih po obodu glave, sa izgledom niske voćkice peharastog oblika.
Gustina sadnje na ovakav način najčešće je 1,5-2,2 m međuredno i 0,8 m u redu, u zavisnosti od primjenjene mehanizacije. Ukoliko je berba organizovana mašinski razmak između redova je tri metra.
Formiranje čokota
Tokom prve godine, kada je i bila sadnja, na čokotu se može odgajati jedan a mogu i dva ili tri lastara. Za nešto više stablo dovoljan je samo jedan lastar kako bi bio što bujniji. On se u drugoj godini na proljeće prikrati na visinu sa koje treba da počne račvanje krune krakova. Tada se ostavljaju dva okca, a ostali se uklanjaju do osnove čim počnu da se razvijaju u lastare. Dva lastara, razvijena iz dva ostavljena okca, orežu se u trećoj godini na po dva najniža prava zimska okca, tako da se u ovoj godini odnjeguju po četiri lastara na svakom čokotu. Oni se u četvrtoj godini orežu na kondire od po dva okca ili se samo tri lastara orežu na kondire a četvrti se ukloni. Ta 3-4 kondira postaju već u narednoj godini osnova za stalne krake.
Ako se odlučimo za sasvim kratko stablo tako da glava čokota bude skoro na površini zemlje, onda se u godini sadnje na čokotu mogu ostaviti dva ili tri lastara. Ukoliko su odnjegovana dva lastara, u drugoj godini na proljeće se orežu na po dva najniža prava zimska okca. Ako su odnjegovana tri lastara, sva tri se orežu na po jedno najniže pravo zimsko okce. Lastari koji se iz njih razviju, orežu se u trećoj godini na kratke kondire od po 2 okca. Ta 3 ili 4 kondira predstavljaju osnovu za 3 ili 4 kraka.
Broj krakova zavisi od bujnosti sorte i plodnosti zemljišta. Dok je glava čokota manja, ostavi se samo 3-4 kraka na svakom čokotu. Kasnije, u bujnih sorti i na plodnijoj zemlji, može se ostaviti 5-6 krakova.
Rezidba na formiranom obliku čokota
Redovna rezidba na rod primjenjuje se od četvrte ili pete godine na već formiranom uzgojnom obliku. Svake godine se najniži lastari orezuju na kondire, a presjecanjem prošlogodišnjih kondira, gornji lastar se uklanja i oreže po pravilu “kondir na kondir”. Ovako se postupa iz godine u godinu. Na nekim kracima, a u nekim godinama, na svim umjesto jednog ostavljaju se po dva kondira.
Ovakav uzgojni oblik pogodan je tamo gdje se čokot mora zagrtati zemljom u jesen radi zaštite od zimskih mrazeva. Međutim, na njemu se može smjestiti mali broj okaca i da bi se dobio odgovarajući prinos sadi se u gustoj sadnji s većim brojem čokota.
Pogodan je samo za sorte koje daju dobre prinose grožđa sa kratkom rezidbom, čija su i najniža okca redovno rodna a grozdovi nisu mali.
Piše: Saima Trako-Silajdžić, diplomirani inženjer poljoprivrede voćarstva i vinogradarstva.
Telefon: 061 469 971 (olea.visoko@hotmail.com)
akos.ba
