Stari zanati u Bosni i Hercegovini – Esnafska organizacija (1)
Većina bosanskih gradova razvila se uz osmanske vojne posade, tamo gdje je boravila vojska tu su poslovali obrtnici i trgovci, a primarno iz vojničkih potreba nastaju u BiH mnogi zanati kojih ranije nije bilo. Članom esnafa mogao je postati svaki zanatlija u BiH bez obzira na vjeroispovjest, pa se među zanatlijama ističu Sefardski jevreji. Zajednička imovina esnafa bila je zastava, čugljen, falake i esnafska klasa.
Prve bosanskohercegovačke zanatlije
Vijesti o obrtima u Bosni počinju iz popisa Bosanskog sandžaka tek iz 1489. godine. Tako je te godine u Sarajevu zabilježeno preko 60% muslimanskih domaćinstava imalo starješine među zanatlijama. U ovom defteru nisu upisani neoženjeni te nema podataka o šegrtima i kalfama. Od zanatlija u navedenom popisu spominju se: kovači, sabljari, čizmari, sedlari, krojači, pekari, mesari, buregdžije, halvadžije, banjari itd. Sastav gradskog stanovništva određivao je proizvodne djelatnosti zanatlija tj. prizvodi koji su prilagođeni potrebama i potražnji raznolikog sastava gradskog stanovništva. U blizini Sarajeva nalazili su se rudarski centri: Kreševo, Fojnica, Olovo, Vareš čiji su viškovi proizvodnje prodavani i prerađivani u Sarajevu. Razvijeno zanastvo organiziralo se po esnafima. Esnaf je bilo udruženje zanalija u privrednim centrima. Članovi esnafa činili su veliki dio gradskog stanovništva i bili osnova privrednog života grada. Mogli bi smo reći da su esnafi organizacije što su ih u feudalno doba imali obrtnici i trgovci po industrijskim centrima Istoka i Zapada. Esnafske organizacije u Bosni imali su sljedeći gradovi: Sarajevo, Mostar, Banja Luka, Travnik…
Esnafska hijerarhija
Riječ esnaf potiče od arapske riječi sunufun-red, vrsta, organizacija, razred. Riječ zanat je isto arapska riječ san-at –zanimanje. U Bosni i Hercegovini, su u esnafske organizacije mogli ući i krščani i židovi. Koliko je bilo obrtnika u pojedinim esnafima ne zna se tačno, a prvi pois (djelimično) imamo iz 1848. godine u kojem je navedeno 25 esnafa sa 1596 obrtnika i trgovaca. U to vrijeme u Sarajevu je bilo 31 obrtnički i 10 trgovačkih esnafa, Banja Luci 24 vrste raznih obrta, a u Mostaru 11 obrtničkih i nekoliko trgovačkih esnafa. Esnafi su zvanično ukinuti 1851. godine. Svaki esnaf je bio autonoman i imao svoju upravu sastavljenu od više najuglednijih lica, što su ih birali obrtnici dotičnog esnafa. Na čelu esnafa bio je ćehaja (cehmajstor)-uvjek musliman. Važniji funkcioneri uz ćehaju su bili: kalfbaša, jigitbaša, ustabaša i čauš, a skoro svaki esnaf je imao bajraktara, a neki i doadžiju. Organizacija esnafa je bila jasno definisana, a postojeća hijerarhija govori o velikoj ozbiljnosti esnafskih poslova. Potreba za zanatima bila je sve veća sa povećanjem broja stanovnika, koja je vremenom sve više rasla.
Za Akos.ba piše: Admir Lisica
