Peti korpus Armije RBiH: Odbrambena snaga zapadne Bosne
Krajem septembra 1992. godine, usred ratnog vihora, Štab Vrhovne komande Republike Bosne i Hercegovine izdao je naredbu o formiranju Petog korpusa Armije RBiH, čime je započeo proces organizovanja vojne strukture koja će igrati ključnu ulogu u odbrani zapadnobosanskog regiona. Formalna odluka o osnivanju korpusa donesena je 21. oktobra iste godine, kada je Predsjedništvo RBiH zvanično potvrdilo njegovo osnivanje (Odluka br. 02-111-738/92).
Nastanak i organizacija
Peti korpus je formiran na temelju kadrova i jedinica iz rasformirane Unsko-sanske operativne grupe, koja je do tada činila okosnicu odbrane tog prostora. U njegov sastav uključeni su i dijelovi prestrukturiranog Okružnog štaba Teritorijalne odbrane Bihać, čija je uloga u vojnoj hijerarhiji bila umanjena.
Iako je početno bilo planirano da komandnu poziciju preuzme major Hajrudin Osmanagić, ta odluka je brzo povučena, pa je za prvog komandanta imenovan general Ramiz Dreković. Nakon njega, dužnost komandanta preuzeo je general Atif Dudaković, koji je ostao upamćen kao simbol otpora u ovom dijelu zemlje.
Ključna uloga u ratu
Peti korpus je bio jedan od sedam korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine, s glavnim sjedištem u Bihaću. Njegova strateška pozicija i izoliranost zbog neprijateljskih snaga sa svih strana značili su da će korpus biti suočen s izuzetno teškim zadacima. Pored odbrane od srpskih snaga, korpus je morao voditi borbe i protiv paravojnih formacija lojalnih Fikretu Abdiću, političkom protivniku bosanske vlade, koji je uz podršku srpskih i hrvatskih snaga pokušao uspostaviti vlastiti entitet na tom području.
Vojni uspjesi
Najznačajniji vojni doprinos Petog korpusa došao je u okviru operacije “Sana 95”, kada su njegove jedinice uspješno slomile otpor Abdićevih snaga, oslobodile Veliku Kladušu, a zatim u borbama protiv Vojske Republike Srpske oslobodile i Bosanski Petrovac, Ključ i Bosansku Krupu. U koordinaciji sa Sedmim korpusom Armije RBiH, oslobođen je i Sanski Most.
Ljudi koji su nosili borbu
U trenutku najveće aktivnosti, Peti korpus je brojao 10.152 pripadnika – među njima 618 oficira, 829 podoficira i 8.705 vojnika. Njihova borba i otpor simboliziraju jedan od najvažnijih segmenata odbrane Bosne i Hercegovine tokom rata.
Naslijeđe
Peti korpus ostaje zapamćen kao snaga koja je u gotovo potpunom okruženju uspjela sačuvati slobodnu teritoriju, zaštititi hiljade civila i na kraju, tokom završnih operacija rata, dati ključan doprinos oslobađanju zapadne Bosne. Njegova historija je priča o upornosti, vojnoj organizaciji i borbi za opstanak države.
