Paralele između Austro-Ugarske i Evropske unije
Londonski The Economist od 15. septembra ove godine objavio je interesantan tekst pod naslovom „What Europe can learn from the collapse of the Habsburg Empire a centrury ago“ (Šta Evropa može naučiti od pada Habsburškog Carstva prije stotinu godina).
Piše: dr. Fikret Karčić
Tekst na inovativan način, u duhu primjenjene historije, poredi dvije multinacionalne zajednice Habsburšku Carevinu i Evropsku Uniju, te navodi pouke iz sudbine ove prve. U tim poukama mogu se naći i neke koje nisu isključivo vezane za Habsburšku Carevinu nego se mogu protegnuti i na druge multinacionalne zajednice.
Šta onda Evropska Unija može naučiti iz sudbine Habsburške Carevine koja je dominirala Centralnom Evropom od 15. do 20. vijeka?
Pet pouka
Prema autoru iz The Economista pet pouka se mogu izvući iz sudbine Habsburške Carevine. To su:
Prvo, stvari se u historiji mogu brzo pogoršati. Habsburška Carevina je bila mnogo moćnija od današnje Evropske Unije, imala je veći budžet i veću vojsku. U njoj je liberalizam bio iznad nacionalizma. U njenom parlamentu govorilo se deset jezika. Bila je to prva evropska država koja je zakonski priznala Islam (1912. godine). I pored toga pala je na završetku Prvog svjetskog rata.
Drugo, izgledalo je da je Habsburška Carevina potisnula historiju. U njenim okvirima živjeli su Nijemci, Mađari, Slaveni, Jevreji i muslimani. Njeni centri bili su kosmopolitanski gardovi – Beč, Prag, Trst, Lviv itd. Puna vrijednost ovog kosmopolitizma postala je vidljiva tek nakon njenog kolapsa kada su umjesto multikulture na scenu izašle diobe između „njih i nas“.
Treće, lojalnost multinacionalnog bloka ne treba uzeti kao nešto darovano. Habsburzi su kreirali situaciju za svoje građane da su oni mogli ostvariti svoje interese unutar institucija Carevine. Građani su uživali relativnu slobodu, materijalne koristi i zaštitu zakona. Međutim, došao je Prvi svjetski rat, muškarci su otišli na frontove, a žene u fabrike. Država više nije mogla ostvarivati ono što je obećala. Lojalnost se pokazala kao ranjiva. Tome treba dodati da su imperijalne vlasti počele progoniti nekada lojalne nacije – Ukrajince, Čehe i Srbe. Zbog toga, kada je Carstvo palo nije bilo mnogo onih koji su ga žalili.
Četvrto, Habsburška Carevina je imala brojnu birokratiju. Stanovnici te države su je tolerisali dokle je ona osiguravala blagostanje i čuvala slobode. Kasnije su se okrenuli protiv nje. Tako i današnja Evropska Unija treba da se čuva kompleksnih institucija, drugorazrednih birokrata, te nekompetentnosti nacionalnih vlada.
Peto, sudbina Habsburške Carevine pokazuje da multinacionalne zajednice ne mogu preživjeti teška vremena bez smisla za zajednički cilj. Evropska Unija mora pronaći zajednički evropski cilj. Tome danas pomaže širenje engleskog jezika, razvitak komunikacija, internet, univerzitetska saradnja. Danas mladi Evropljani žive „evropskiji“ život nego ranije generacije.
Pouke za Bosnu i Hercegovinu
Kakav značaj ova analiza ima za Bosnu i Hercegovinu, budući da je i ona multinacionalna zajednica?
Na prvom mjestu treba spomenuti da ovaj tekst pruža uvid u unutrašnju dinamiku odnosa unutar Evropske Unije kao i razmišljanje njenih intelktualaca o izazovima s kojima se suočava. U tom smislu, tekst nam je dragocjen s obzirom na to da je u posljednjih petanestak godina u javnom diskursu u Bosni i Hercegovini rijetko uzimana u obzir okolnost promjenjivih odnosa unutar Unije. Pristupanje Uniji opisivano je kao rješenje za sve naše unutrašnje probleme. Sada dobivamo poruku da naše unutrašnje probleme ne možemo unijeti u Uniju već ih moramo sami riješiti, jer Unija ima svoje vlastite probleme. Kada su u pitanju reperkusije ove analize za Bosnu i Herecgovinu, to bi značilo: imati na umu da se u historiji stvari mogu naglo pogoršati, držati liberalizam iznad nacionalizma, čuvati se podjela „mi i oni“, kreirati situaciju da građani mogu ostvariti svoje interes u okviru bosansko-herecegovačkih institucija, staviti branu birokratiji, i posebno – definisati zajednički cilj za sve građane. Bez zajedničkog cilja, multinacionalne zajednice se ne mogu održati u teškim vremenima.
Za to je potrebno vođstvo koje ima viziju, znanje, sposobnosti izvlačenja pouka iz prošlosti i smisao za realno u promjenljivim historijskim okolnostima.
preporod.com
