Najstarije džamije Sultan Ahmedova i Sejmenska: Čuvari zajedničkog sjećanja Zeničana

ZENICA (AA) – Iako je u doba Osmanlija zenički kraj bio kasaba sa oko 2.000 stanovnika, upravo u to doba Zenica doživljava ekspanziju, a zenička čaršija dobija svoja obilježja. Upravo u razdoblju vladavine Osmanlija u BiH, Zenica dobija svoje džamije, hanove, karavansaraje.

Povodom obilježavanja ramazana, posjetili smo dvije najstarije zeničke džamije. To su Sultan Ahmedova, u narodu poznatija kao Čaršijska džamija, i Sejmenska džamija.

Za Sultan Ahmedovu džamiju se smatra da je najstarija zenička džamija, a ima status nacionalnog spomenika Bosne i Hercegovine. 

Sultan Ahmedova džamija je jednoprostorna džamija, pokrivena četverovodnim krovom i kamenom munarom prislonjenom uz samu džamiju. Centralnim dijelom ove džamije dominira portal koji je plitko izvučen iz ravni džamijskog zida. Ulaz u džamiju čine dvokrilna drvena vrata, a iznad njih stoji tarih – natpis iz 1288. hidžretske godine, što odgovara 1867. godini, kada je ova džamija renovirana.

Munara džamije je visoka 31 metar, bez alema, a unutar munare se nalazi kameno stepenište.

Hafiz Enes ef. Beganović u ovoj džamiji službuje 15-ak godina, te nam je ukratko ispričao historijat džamije.

“Čaršijska džamija je najstarija džamija u Zenici. Najstariji podaci o ovoj džamiji datiraju sa početka 16. stoljeća, dok sljedećih nešto manje od dva stoljeća nemamo nikakvih podataka o ovoj džamiji. Ipak, 1697. godine, za vrijeme poznate provale Eugena Savojskog u Bosnu i Hercegovinu, poznato je da je ova džamija bila srušena. Džamija se od 1703. godine, nakon obnove naređene od strane sultana Ahmeda, zove Sultan Ahmedova džamija. Godine 1869. jedna je od najvećih poplava skoro u potpunosti uništila džamiju. Tada su svi zidovi, osim zida koji je uz munaru, bili porušeni. Tada džamiju nisu obnovili Zeničani nego hadži Ali-beg Kukavica”, ispričao je ef. Beganović.

– Pečat skoro svake generacije –

“Džamija je jako stara i stalno je zahtijevala, a i dan-danas zahtijeva da se svako malo renovira. Svaka generacija je tako reći, svakih 10-20 godina, ostavljala nešto svoje. Mi smo prije nekoliko godina pokušali da ovoj džamiji vratimo onaj stari sjaj. Skinuli smo svu fasadu te je džamija danas od onog kamena od kojeg je i građena, a vjerovatno on potiče iz rijeke Bosne. Isto smo uradili i sa munarom. Svi stubovi su bili farbani različitim bojama, a mi smo, eto, odlučili da skinemo te boje i da ova hrastovina bude u svom izvornom obliku i boji. To je nešto čime se mogu pohvaliti samo neke od džamija”, dodao je Beganović.

Džamija posjeduje i trijem, a u haremu se nalazi šadrvan izgrađen 1927. godine, te mezarje.

“Mezarje je već dugo neaktivno, dakle, tu se već dugo vremena niko ne kopa. Nišani koji se nalaze u haremu ispred džamije su znak da su tu bili ukopani samo znamenitiji stanovnici Zenice te imami ove džamije. Interesantno je spomenuti da u Zenici postoji čitava porodica, Čaršimamovići, koji su šest generacija bili imami tu”, objasnio je Beganović.

Posla oko Čaršijske džamije uvijek ima s obzirom na njenu starost, a efendija Beganović se nada da će u džamiji uspjeti zamijeniti prostirku i uvesti podno grijanje kako bi ova faza renoviranja džamije bila završena.

– Čuvar kolektivnog sjećanja –

Čaršijska džamija je za većinu Zeničana dio kolektivnog sjećanja, bez obzira na vjeroispovijest, pa je tako mnogima prisutna u životima i po svom samom mjestu i nazivu. Ovo je bila i ostala čaršijska džamija gdje najviše vjernika dolazi da klanja bajram-namaze, džuma-namaze i druge. Prekoputa Čaršijske džamije se nalazi i nekadašnja Medresa koja je od medrese, društvenog prostora i muzeja, vraćena Islamskoj zajednici koja sada tu ima svoje prostorije dok je prekoputa medrese, sadašnjih prostorija IZ Zenica, ured Muftije zeničkog.

Druga najstarija džamija u Zenici je Sejmenska džamija. Kao i Sultan Ahmedova, i ova džamija je uvrštena u nacionalne spomenike, tačnije, harem ove džamije i munara.

Nalazi se u dijelu grada poznatom kao Sejmen, a koji se nalazi između naselja Jalija i Londža. Nažalost, ne postoje tačni podaci o gradnji ove džamije te postoji narodno vjerovanje da je ovu džamiju izgradio sejmen ili janjičar tokom 17. stoljeća.

Prema napisima na nišanima u haremu džamije, starost se procjenjuje na više od 400 godina, dok je Mehmed Mujezinović, profesor-konzervator Zavoda za zastitu spomenika kulture BiH, pisac, prevodilac i istaknuti kulturni radnik, u dnu kamene munare pročitao tekst o datumu obnove Sejmenske džamije iz 912. hidžretske, odnosno 1506./07. godine.

Džamija i munara su građene od kamena, a debljina zidova džamiej iznosi oko 1,15 metara. Ova džamija je 2000. renovirana kada je izmijenjen njen izgled, prvobitni trijem je zatvoren te su dodane prostorije za obogaćivanje vjerskog života. Zanimljivo je da se u haremu džamije, u blizini munare, nalazi i kamen mejtaš na koji su se polagali tabuti kada se klanjala dženaza, a prekoputa njega se nalazi ezan, kamen sa kojeg se učio ezan.

Na području Zenice se nalazi još nekoliko starih džamija poput Jalijske, Kočevske i Osman Čelebijine Potočke džamije. U okolini Zenice vrijedi spomenuti i staru džamiju u selu Orahovica te džamiju u historijskom mjestu Vranduk, nedaleko od Zenice.

Anadolija