Urbani razvoj grada Sarajeva je vrlo lahko vizuelno pratiti sa Žute ili Bijele tabije, odnosno sa padinskih dijelova Starog Grada.
Od Bijele tabije, preko Vratnika pa na Bačšaršiju, Skenderiju, Marijin Dvor, Maltu, Čengić Vilu i Alipašino polje nižu se ostvarenja i tragovi perioda, imperija, država i sistema koji su gradili i proširivali Sarajevo. Nažalost, neki od njih su i rušili ono što su zatekli jer „historija počinje od njih“.
Malo je gradova u kojima se na vrlo malom prostoru susreću orijentalni i zapadni stilovi gradnje, arhitekture i općenito načina života. U Sarajevu kroz šetnju od Sebilja, kroz Sarače, pa Ferhadiju i Titovu ulicu ustvari putujemo kroz vrijeme, kroz stoljeća urbanog razvoja Sarajeva.
Dolaskom Osmanlija u Bosnu u 15. stoljeću počinje razvoj gradova izvan utvrđenih zidina na uzvišenjima. Isa-beg Ishaković, osnivač Sarajeva gradi prvo objekte na širem prostoru kojeg danas nazivamo Baščaršija. Kasnije Gazi Husrev-beg upotpunjava urbano jezgro Sarajeva objektima koji i danas čine imidž glavnog grada Bosne i Hercegovine.
Orijentalna arhitektura je bliža čovjeku i njegovim potrebama, dok je zapadna arhitektura često poligon za pokazivanje prestiža i dominacije. To se najbolje vidi na primjeru Vijećnice i Katedrale. S druge strane ova monumentalna građevina predstavlja mješavinu evropskog i pesudomaurskog stila iz Španije. U ovom stilu je izgrađeno mnogo objekata u Bosni i Hercegovini za vrijeme 40 godina vladavine Austro-ugarske koja je željela se približiti lokalnom muslimanskom stanovništvu kroz uvođenje stilskih elemenata iz perioda kad su Arapi vladali Španijom.
Dr. Behija Zlatar u knjizi „Zlatno doba Sarajeva (XVI stoljeće)“, (Svjetlost, Sarajevo, 1996.) piše da u Sarajevu nije bilo mnogo monumentalnih građevina, obzirom da se gradilo po načelu sve za čovjeka i u odnosu na njega, što ne znači da nije bilo vrijednih arhitektonskih ostvarenja. Gotovo sve monumentalne građevine islamske arhitekture podignute su na području čaršije. Ali su one tako dobro ukomponovane na tom prostoru da nema naglog prelaza od niskih prizemnih dućana do visokih munara. Od dućana kao najmnogobrojnijih objekata na području čaršije, preko stambenih objekata, te hanova i karavansaraja, nadovezuje se kao važniji objekti monumentalne islamske arhitekture džamije, bezistani, hamami, medrese i kao najviši stepen graditeljstva visoke munare, sahat-kule uz koje skoro po pravilu su zasađeni jablanovi. Sve je to vrlo lijepo ukomponovano sa prirodom, kao i sa stambenim zonama koje su se nadovezivale na čaršiju i stepenasto penjale uz okolne brežuljke, što su tadašnji urbanisti i graditelji uspješno ostvarivali.
Najmonumentalniju džamiju u Sarajevu podigao je 1531. godine poznati bosanski sandžakbeg Gazi Husrev-beg, čije su zadužbine dale poseban pečat Sarajevu. Rođen u Serezu oko 1480. godine od majke sultanije Seldžuke, kćerke Bajezida I i oca Ferhad-bega porijeklom iz Hercegovine, Gazi Husrev-beg je već od ranog djetinjstva imao prilike da se obrazuje i da vrlo brzo napreduje u službi.
Mnogi poznavaoci islamske arhitekture saglasni su u tome da bi Gazi Husrev-begova džamija sa svojim smjelim konstruktivnim rješenjima, bogatom dekoracijom i velikom munarom, bila značajno arhitektonsko ostvarenje svoga doba čak i da je podignuta u Istanbulu.
U sastavu vakufa Gazi Husrev-bega bilo je stotine dućana i zanatskih radnji na Baščaršiji koje su bile organizovane u esnafe po ulicama.
Prvi zanati se pominju u najstarijem poznatom katastarskom defteru iz 1489. godine. Iz ovog popisa vidimo da se najranije javljaju zanati koji su služili potrebama vojske, kao što su kovači, sabljari, čizmari, sarači, čebedžije, halači, kao i mesari, pekari, buzadžije. Trideset godina kasnije broj zanata se više nego dvostručio. U defteru iz 1528-1536. pominje se devetnaest novih zanimanja, među kojima nalbanti, nalčadžije, bravari, dunđteri, dogramadžije, aščije, mutabdžije, kazandžije, kujundžije, papudžije itd. Početkom 17. st. javljaju se zvonari, kantardžije, sahadžije, jorgandžije, abadžije, češljari itd. Krajem 19. st. pominje se oko 70 raznih zanata i oko 400 različitih proizvoda. Najbrojniji su bili proizvodi sarača, kazandžija, kazaza i kovača.Pojedini zanati su u svom radu dostizali prave umjetničke vrijednosti i bili su poznati i cijenjeni širom Osmanskog carstva. U tome su posebo prednjačili kazandžije, ćurčije, kujundžije i sarači, koji su svoje proizvode izvozili. Zanatlijski dućani su bili podijeljeni po čaršijama. Svaki zanat ili srodni zanati imali su svoju jednu ili više ulica.
Pored građevina koje su preživjele i koje su danas nacionalni spomenici iz Osmanskog perioda sarajevski muzeji nude turistima i ljubiteljima historije nude mnogo zanimljivosti. Muzeji Grada Sarajeva smješteni u Bursa bezistan, Svrzina kuća, Despića kuća, Muzej Sarajevo 1878.-1918. na Principovom mostu, Muzej Jevreja, te Gazi Husrev-begov muzej koji se nalazi u Kuršumliji medresi preko puta njegove džamije nas svojim eksponatima i postavkama vraćaju u minula stoljeća.
Pored navedenog, Zemaljski muzej ima bogatu etnografsku postavku, a tu je još i Muzej Sarajevske olimpijade koji čeka obnovu. Zahvaljujući burnoj historiji Sarajeva i Bosne i Hercegovine na kraju 20. stoljeća muzejska ponuda Sarajeva je obogaćena muzejima posvećenim genocidu nad Bošnjacima, Sreberenici, ratnom djetinjstu u Sarajevu i prvom predsjedniku Republike Bosne i Hercegovine Aliji Izetbegoviću.
Obnovljena sarajevska žičara nudi najbolji panoramski pogled na Sarajevo.
#sarajevo_in_ramadan
Linkovi:
Za Akos.ba piše: Voloder Sanadin
