Evlija Čelebija o Bošnjacima (XVII dio)

– Memibegović (Mehmedbegzade, Sarhošzade). Đakovačka porodica albanskog porijekla. Jedna bos. loza ove porodice danas je poznata kao Duratbegović. Rodonačelnik porodice je Mehmed-beg (Memi-beg) Arnaut (?-1593), sandžakbeg nekoliko bosanskih sandžaka i zaim Đakovice. On je imao dva sina: Gazi Mehmed-bega, sandžakbega u Slavoniji, Lici i Dalmaciji, i Gazi Sarhoš Ibrahim-pašu, bosanskog beglerbega (1622). Gazi Mehmed-beg je graditelj jednog mesdžida u Đakovu. Gazi Sarhoš Ibrahim-paša je imao dva sina. Ibrahim-paša Sarhošzade, jedan od sinova Sarhoš Ibrahim-paše, inače požeški sandžakbeg, damašćanski valija, budimski beglerbeg tri puta, bosanski beglerbeg dva puta (1672, 1678), susreo se više puta sa Evlijom 1660. godine. Drugi njegovi sin bio je Hasan-paša, beglerbeg bosanski (1648-1650), hercegovački (1648-1650), kliški i pečuhski sandžakbeg. Memibegovići, su bili đakovački gospodari sve do pada Đakovice 1686. godine.

  Jedan od potomaka Mehmed-bega, moguće njegov unuk, Halil-beg Alajbegović, skoro je neprekidno lički sandžakbeg od 1606. do 1648. godine i vranski zaim. Umro je mletačkoj tamnici (1648). Iz prezimena možemo izvući da je Halil-begov otac bio alaj-beg u ličkom sandžaku. Halil-begov sin Durak-beg poginuo je prije očeve smrti (1639). Njegov drugi sin Mehmed-beg je kao nagradu dobio u zijamet Bos. Grahovo. Berat mu je obnovljen 1619. godine. Durakbegovići, potomci Durak-bega upravljali su i dalje ličkim sandžakom. Njegov sin Muhamed-beg (?-iza 1688) skoro neprekidno bio lički sandžakbeg između 1657. i 1685. godine (1657-1678, 1682-1685). Zajedno sa bratom Hasan-begom (?-1682) harao je zadarskim i biogradskim krajem. Hasan-begov sin Memed-beg će u pohodima pratiti svog amidžu Muhamed-bega.

  Padom ličkog i većine kliškog sandžaka Durakbegovići gube ogromne posjede, te se sele na svoje preostale posjede u Livnu. U livanjskom kraju postaju znani kao Duratbegovići. Dio Duratbegovića po austrougarskoj okupaciji se odseljava u Tursku. Godine 1893. ulivanjskimgruntovnimknjigama spominje se Mehmed–begDuratbegović, sinumrlogMuhamed–begaizLivna. Godine 1901. Duratbegovići prodaju svoju imovinu u Livnu i sele se u današnji Duratbegović Dolac kod Gornjeg Vakufa. Memibegovića, Alajbegovića i Durakbegovića više danas nema. Danas postoji samo loza Duratbegovića, koji žive prvenstveno u Duratbegović Dolcu, zatim Gornjem Vakufu, Donjem Vakufu, Bugojnu, Sarajevu, SAD-u.  (162, 164, 174, 219, 234, 238, 239, 243-244, 352, 354)  

– Merhabović (Merhabazade). Banjalučka porodica. Hulusi-efendija Merhabović, kako nam Evlija veli, bio je banjalučki kadija. Ukopan je u haremu banjalučke Ferhadije. Prema našim saznanjima, prezime Merhabović danas ne postoji. (214)

– Musliefendić (Musliefendizade). Sarajevska porodica. Rodonačelnik porodice je Musli-efendija, dugogodišnji bosanski defterdar i sandžakbeg hercegovački. U sarajevskom dvoru Muslibegovića Evlija je 1664. godine bio gost. Danas više nema porodice sa ovakvim prezimenom ni u Sarajevu ni u cijeloj Bosni. (472)

– Naimović (Naimzade). Bosanska porodica. Izvjesni Naimović je bio imam u Velikoj kod Požege u Hrvatskoj. Evlija mu je poklonio jedan saruk. Danas prezimena Naimović nema više u Bosni. (231)

– Nakić (Nakoglu)*. Evlija ga spominje u vezi jednog vojnog pohoda na Split 1660. godine. Možda je identičan sa Nakić buljubašom iz naših narodnih pjesama. Nakići su starinom iz okoline Travnika i Fojnice. Danas prezime Nakić imamo kod Bošnjaka, Srba i Hrvata. Bošnjačke Nakiće imamo u Sarajevu, Tešnju, Lukavcu, Gračanici i dr. Hrvatske Nakiće nalazimo u Drnišu kod Knina, Benkovcu kod Zadra, Šibeniku, Širokom Brijegu, Zagrebu, Zadru i dr. Srpske Nakiće imamo u Beogradu, Doboju i dr. Pretpostavljamo da među današnjim Nakićima ima onih koji su u krvnom srodstvu sa Nakićima iz Evlijinog doba.

  Danas postoje katolička mjesta Nakići kod Šibenika i Nakići kod Širokog Brijega. Nekada je bila uzgor Nakića kula u tvrđavi Novom kod Vršana kraj Bijeljine. Pripadala je Nakić Huseinu koji se tu doselio po Bečkom ratu iz Udbine. Porodica Nakić se kasnije odselila u Teočak. Njihovi potomci postali su Nakičevići. Nakičevići i danas žive u Teočaku. Po svoj prilici Nakić Husein, a samim tim i Nakičevići, su u srodstvu sa Evlijinim Nakićem. (144)

– Namidić (Namidi-zade). Evlija spominje izvjesnog Namidića kao vakif jedne džamije u Užicu. To je sve što znamo o ovoj porodici. Danas ne postoji prezime Namidić. (382) 

– Ramazanagić (Ramazanagazade). Beogradska porodica. Evlija spominje Mehmed-agu Ramazanagića među beogradskim uglednicima. Najvjerovatnije je rodonačelnik porodice Ramazan-aga, koga Evlija spominje kao vlasnika jednog saraja u Beogradu u Bajram-begovoj mahali. Danas ne postoji prezime Ramazanagić. (85, 89, 91)

– Ramović (Ramazade). Novska porodica. Evlija spominje Hadži Sulejman-agu Ramovića,  i ističe njegovu kuću u Herceg-Novom. Izgleda da je bio veliki vakif Novog. Zbog zatiranja osmanske historije Novog ne znamo tačan obim njegovog vakufa. Zahvaljujući Evliji, saznajemo da je podigao tekiju, te džamiju između 1623. i 1639. godine. Prezime Ramović danas većinom nalazimo među Bošnjacima, ali ga ima i među Srbima i Hrvatima. Danas prezime Ramović postoji u Sarajevu, Goraždu, Brčkom, Tuzli, Mostaru, Pljevljima, Bijelom Polju, Novom Pazaru, Tutinu, Rožaju i dr. Tutinski i rožajski Ramovići vuku porijeklo od albanskog roda Hoti. Moguće da mostarski Ramovići vuku porijeklo od novskih Ramovića. (433) 

– Olovčić (Kuršumdži). Olovska porodica. Evlija spominje Mustafa-pašu Olovčića. Bio je tri puta bosanski namjesnik (1608-1609, 1610-1612, 1618-1619). Osnovao je Banjsku kod Zvečana u kojoj je podigao džamiju. Danas prezime Olovčić imamo isključivo među Bošnjacima. Olovčiće susrećemo u Kladnju, Stuparima kod Kladnja, Zenici, Sarajevu, Švedskoj, Njemačkoj. Da li je ko od današnjih Olovčića u srodstvu sa Mustafa-pašom teško je utvrditi. (266)

– Sokolović (Sokollu). Stara bosanska porodica iz Sokolo
vića kod Rudog. Najslavnija porodica osmanodobne Bosne. Islam primaju krajem XV stoljeća. Tada je dječak Husrev, budući Deli Husrev-paša Sokolović otišao u adžemi oglane, i on je prvi među Sokolovićima koji je otišao u Istanbul. Uglavnom, krajem XV stoljeća na islam su prešla i braća Sokolović, od kojih vuče porijeklo i većina kasnije poznatih Sokolovića: Džemaluddin Sinan-beg (prije Dimitrije), Rustem-beg i Ahmed-beg, a možda i 1-2 neimenovane braće. Sinan-beg je imao sina Kodža Tavil Mehmed-pašu (1506-1579), najglasovitijeg velikog vezira u osmanskoj povijesti , te još dva sina koja su mlada preminula, nedugo nakon što su dospjeli na osmanski dvor. Sinan-beg se spominje i kao mutevelija jednog od Mehmed-pašinih vakufa u Bosni. Rustem-beg je imao sinove: Derviš Mehmed-pašu Bošnjaka (?-1606), velikog vezira (1606), Ali-bega (?-1581), dugogodišnjeg kliškog sandžakbega (1574-1581) i Gazi Ferhad-pašu, zadnjeg bosanskog sandžakbega (1574-1580) i prvog bosanskog beglerbega (1580-1588). Ahmed-beg je imao četiri sina: Lala Mehmed-pašu (?-1606) velikog vezira (1604-1606), Lala Kara Mustafu-pašu (?-1580), velikog vezira (1580) i osvajača Kipra, Deli Husrev-pašu (?-1544), drugog vezira i prvog Sokolovića u osmanskoj službi, te Mahmud-pašu ?-1582), rumelijskog beglerbega (1578-1579). Što se tiče Murat-paše (?-1569), kapudan-paše i jemenskog beglerbega, Maktul Mustafe-paše, bosanskog valije (1564-1566) i dugogodišnje budimskog vezira (1566-1578), i Kara Šahin Mustafe-paše Bošnjaka (?-1566), namjesnika u Egiptu, Jemenu i rodonačelnika Rizvanovića, sandžakbegova Gaze, zna se da su Sokolovići i u rodu sa spomenutom braćom Sokolović, ali se ne zna tačno kakvom. Za Maktul Mustafa-pašu se nagađa da je amidžić Kodža Tavil Mehmed-paše. Bilo kako bilo, pretpostavlja se da se ova trojica sastaju sa braćom Sokolović u trećem uzlaznom koljenu.

  U nastavku osvrnut ćemo se na potomke gorespomenutih Sokolovića. Poznata su nam četverica Kodža Tavil Mehmed-pašinih sinova: Kurd Kasim-paša (?-1570), hercegovački sandžakbeg (1569-1570); Hasan-paša(?-1604), vezir, sandžakbeg bosanski (1561-1562) i beglerbeg Anadolije, Temišvara i Budima; Ibrahim-han (?-1623), vezir i namjesnik Bosne (1609-1610, 1619-16209)  i Ahmed-beg, zaim u Bosni. Hasan-pašin sin Mustafa bio je zaim. Mehmed–beg (?-1666), sinIbrahim–hana, biojedefteremin. Umrojeodkuge. Ali–beg (?-1715), sinMehmed–bega, biojevojnioficir. Preminuojeodtifusa. BakirSmail–beg (?-1751), sinAli–bega, apraunukIbrahim–hana, biojeupraviteljIbrahim–hanovavakufa. Biojenaglasukaopjesnikikaligraf. NjegovsinjeAhmed–beg (?-1782), Ibrahim–hanov čukununuk. ZasljedećatripotomkaIbrahim–hanaznasedasuukopanikodturbetaMehmed–pašeSokolovića: Halil–beg (?-1807), upraviteljIbrahim–hanovavakufa, Mehmed–beg (?-1809) iAhmedRifat–beg (1860). Safvet–begBašagić jespomenuousvojojknjizioznamenitimBošnjacimaOsmanskogcarstvadapotomciIbrahim–hanajoš uvijek živeuIstanbulu, tedamujepoznatHikmet–beg, kojijebio činovniknaPorti, azakojimjebilaudatajedanaSafvet–begovarodica. PotomciovogogrankaSokolovićaidanas živeuIstanbulu. EvlijaspominjeizvjesnogIbrahimhanović-bega, sina ili unuka Ibrahim-hana, kao tadašnjeg nadzornika Kodža Tavil Mehmed-pašinih vakufa u Vel. Bečkereku.

  Ferhadpašići, potomci Gazi Ferhad-paše Sokolovića, bili su nosioci banjalučkog javnog života od  sredine XVI do XVII stoljeća. (Za detaljnije o Ferhadpašićima vidi pod natuknicom Ferhadpašić u ovom poglavlju o bošnjačkim porodicama jugoslovenskog prostora spomenutim u Sejahtnami)

  Lala-Kara Mustafa-paša je imao, između ostalog, sinove Mehmed-bega i Merdem-bega. Merdem-beg je bio nadzornik očevih vakufa u Damasku. Od Merdem-bega potiče poznata sirijska begovska porodica Merdem-beg (Merdem-bey) koja se održala do današnjih dana. Danas su raseljeni širom svijeta. Žive u Siriji, Jordanu, Velikoj Britaniji, SAD-u, Francuskoj, Egiptu. Treba posebno istaći Halil Merdem-bega (Khalil Mardam Bek/Bey) (1895-1959), sirijskog pjesnika, predsjednika Sirijskog književnog društva i autora teksta sirijske nacionalne himne.

  Kara Šahin Mustafa-paša je imao dva sina: Behram-pašu, namjesnika Dijarbekira (1564-1567), Damaska (1581-1582) i Jemena, koji je pokorio dosta problematičnih jemenskih plemena, osvojio dosta jemenskih gradova i u njima sagradio džamije, medrese i druge vakufe, te Rizvan-pašu, namjesnika Jemena (1565-1567) i višekratnog sandžakbega Gaze. Kara Šahin Mustafa-paša i njegov sin Rizvan-paša su rodonačelnici Rizvanovića, dinastije koja je oko 150 godina upravljala Gazom i južno Palestinom (1524-kasne 1670-te). Nakon Kara Šahin Mustafa-paše, te Rizvan-paš
e, na položaj sandžakbega Gaze dolazi Ahmed-paša, koji je bio sandžakbeg Gaze više od 20 godina (1585-1607). Jedno vrijeme je bio i sandžakbeg Jerusalima i Nabulusa. Ahmed-pašu je naslijedio njegov sin Hasan Arap-paša (1607-1660). Hasan-paša je jedno vrijeme bio i beglerbeg Tripolija. Imao je 85 djece. Poslije Hasan-pašine smrti, sandžaci Gaza, Nabulus i Jerusalim su dospjeli u ruke njegovog sina Husejn-paše (1660-1663), koji je još za života svoga oca obnašao položaj sandžakega Nabulusa i Jerusalima. Uskoro je svom sinu Ibrahim-paši predao upravu nad Jerusalimom, a onda i nad Gazom, a u svojim rukama zadržao samo sandžak Nabulus. No, sin mu umire (1661), tako da ponovo preuzima kontrolu nad sva tri sandžaka. Husejn-pašu je naslijedio njegov brat Musa-paša (1663-kasne 1670-te). Porta je smijenila Musa-pašu u kasnim 1670-tim, te time srušila dinastiju Rizvanovića, koja je ubrzo pala u zaborav.

  Pretpostavlja se da je veliki vezir Gazi Ekrem Husrev-paša Sokolović Bošnjak (1628-1631) unuk Deli Husrev-paše.

  Istaknute ličnosti iz porodice Sokolović za su i: Ali-beg (Kara) (?-1595), glasoviti serhatski beg; Mehmed-beg, vođa rogatičke vojske u Prvom srpskom ustanku 1807. godine; Derviš-beg, sin Abdulkadir-bega, spominje se među sarajevskim prvacima 1808. godine; i dr. U novijoj historiji istakao se i Osman Asaf Sookolović (1882-1972), član sarajevske porodice Sokolović i jedan od naših najvećih osmanista. Od živih Sokolovića najpoznatiji je svakako Sarajlija Zijah Sokolović (1950- ), naš poznati glumac i režiser.

  Sokolovići su se preko bračnih veza orodili i sa porodicom Ali Osman, vladarskom kućom Osmanskog carstva, ali i sa uglednim bosanskim porodicama, kao što su Memibegovići, Boljanići, Alajbegovići i dr. Pretpostavlja se da od Sokolovića iz Sokolovića kod Rudog potiču Sokolovići iz Sokolovića kod Rogatice, a od ovih čuvena glasinačka porodica Šahinpašić iz koje potiče Hasan-paša Šahin, bosanski valija (1639-1640), opjevan i u narodnim pjesmama. (79, 87, 88, 90, 139, 119, 210, 212-215 (passim), 221, 226, 257-258, 260-261, 344, 349, 391, 532-534)

 4.12.2014., Bijeljina– Jusuf Džafić

Akos.ba