Činjenice, mitovi i legende o Sarajevskom atentatu

 Ne sanjajući da je prvi pokušaj atentata tek početak priče, Ferdinand i svita nastavili su svoj put ka Vijećnici.
 

Piše: Nihad Kreševljaković

Krvavo 20. stoljeće počelo je i završilo u Sarajevu. Ne može se reći da se nešto radikalno promijenilo u glavama ljudi na Balkanu, uključujući i stotinu godina dugu nadu da će biti bolje.

Članom 25. iz Odluke „Berlinskog kongresa“ Bosna je, izuzimajući Novopazarski sandžak, odvojena od Osmanskog carstva te dodijeljena na upravu Austro-Ugarskoj.

Ideja o potpadanju pod vlast Austro-Ugarske monarhije u Bosni je dočekana sa nezadovoljstvom. Osim protestiranja protiv ovakve odluke upućen je dopis u Istanbul u kome je od sultana traženo da se uspostavi autonomija, a da zemljom upravlja njen sabor.

Bosanci, bez obzira na vjeru, bili su spremni braniti svoju zemlju. Imenovana je i Narodna skupština. Duhovni vođa ovog pokreta bio je Muhamed ef. Hadžijamaković. Stanje u Bosni bilo je poprilično kaotično. Okupatori su naišli na neočekivan i žestok otpor koji je trajao gotovo puna tri mjeseca.

Na kraju, branitelji Bosne pokleknuli su pred jednom od najsuvremenijih armija tadašnje Evrope. Nastupit će 40 godina duga okupacija koja donosi značajne promjene. Sam status Bosne kao dijela Austro-Ugarske monarhije utvrđen je aneksijom BiH 1908. godine.

Aneksija je izazvala žestoko nezadovoljstvo među bosanskim muslimanima, ali i pravoslavnim stanovništvom koje je već bilo pod jakim nacionalističkim utjecajem iz susjedne Srbije. U srbijanskim nacionalističkim ukazanjima Bosna je doživljavana kao “srpska zemlja”. 

U tekstu “Aneksija BiH i srpsko pitanje” objavljenom 1908. godine Jovan Cvijić piše: “Srpski se problem mora rešiti silom. Obe srpske državice moraju se poglavito vojno i prosvetno najživlje spremati, održavati nacionalnu energiju u zavojevanim delovima srpskoga naroda i prvu, iole povoljnu, priliku upotrebiti da raspravljaju srpsko pitanje s Austro-Ugarskom“.

Tajna srpska teroristička organizacija Ujedinjenje ili Smrt, poznatija po imenu “Crna ruka”, službeno je osnovana 10. juna 1910. godine  u Beogradu. Nastala je na temeljima srpske nacionalističke organizacije Narodna odbrana. “Crna ruka” se pored antiaustrijske propagande unutar Srbije zalagala za sabotaže, špijunažu i politička ubojstva na teritoriji susjednih zemalja pod austrijskom okupacijom.

Grupa je okupljala mnoge vladine službenike i vojne oficire. Kada se pojavila informacija o posjeti prijestolonasljednika Ferdinanda Sarajevu, organizacija je propoznala trenutak za akciju. S ciljem da se izvrši atentat regrutovana su tri člana organizacije “Mlada Bosna”: Gavrilo Princip, Nedeljko Čabrinović i Trifko Grabež.

‘Dobrodošao’

Bez dileme, upravo je ova organizacija imala ključnu ulogu u svemu što će se dogoditi 28. juna 1914. u Sarajevu. “Crna ruka”, odnosno njeni članovi, već ranije su bili uključeni u terorističke operacije i politička ubojstva, a glavni zapovjednik bio je ujedno i glavni zapovjednik Srpske vojne obavještajne službe – pukovnik Dragutin Dimitrijević Apis.

On je najodgovorniji za mobiliziranje i obuku grupice omladinaca iz Bosne koji su, u raznovrsnim razgovorima, vrijeme provodili u jednoj kafani na Zelenom vencu u Beogradu. Jedan od njih, Nedeljko Čabrinović je na adresu kahvane “Zlatna moruna” od anonimnog pošiljaoca dobio informaciju o posjeti Franza Ferdinanda Sarajevu!?

Opširnije na portalu Al Jazeere:

• Činjenice, mitovi i legende o Sarajevskom atentatu

Biografija autora

Nihad Kreševljaković

Nihad Kreševljaković je direktor Sarajevskog ratnog teatra te voditelj i jedan od pokretača programa Modul memorije Festivala MESS, koji se bavi istraživanjem odnosa umjetnosti i sjećanja. Učestvovao je kao koautor u filmu Sjećaš li se Sarajeva, a nakon kojeg je sa bratom blizancem osnovao NGO Videoarhiv, s ciljem prikupljanja videomaterijala snimljenih u periodu opsade Sarajeva. Diplomirao je historiju na Filozofskom fakultetu u Sarajevu i autor je brojnih tekstova u različitim publikacijama. U toku opsade grada najviše vremena je proveo kao pripadnik Profesionalne Vatrogasne brigade u Sarajevu.  

Izvor: Al Jazeera