Zastave i grbovi Bosne i Hercegovine kroz historiju

Osnovna državna obilježja jedne organizirane društvene zajednice kroz historiju, manifestovale su se kroz grafičke simbole koji su oličeni u formi grba i zastave. Oba državna obilježja sadržavala su elemente koji su karakteristični za podnevlje, kulturu, religiju, političke prilike, državno uređenje i slično. Prema izvorima koji su bili dostupni, u nastavku rada biti će hronološki predstavljeni prvo grb a zatim zastava Bosne i Hercegovine kroz specifične periode.

Grb srednjovjekovne Bosne, od doba njenih banova i kraljeva do 1463. godine, je predstavljao grb dinastije Kotromanić: – štit plave boje, koji je na pola podijeljen srebrenom dijagonalnom gredom, u čijem se lijevom i desnom polju nalaze po tri zlatna ljiljana, sve nadvišeno viteškom glavom sa plaštom ili krunom Kotromanića. Ljiljan na grbu dinastije Kotromanić je ljiljan koji je specifičan za Bosnu.

Grb Bosne iz XIX vijeka je predstavljen u Fojničkom grbovniku. Grb se periodično koristio za vrijeme borbe za autonomiju Bosne, velikog bosanskohercegovačkog ustanka i nezavisne Bosne pred austrougarsku okupaciju. Grb je predstavljao smeđi (zlatni) šiljasti štit, u obliku vrha strijele sa nazubljenom krunom, na čijoj su se sredini nalaze dvije ukrštene puške. Na mjestu ukrštanja pušaka nalazio se mali crveni šiljasti štit sa bijelim polumjesecom i šestokrakom zvijezdom, koji su bili okrenuti prema gore. Ovaj grb kao grb Bosne najčešće su koristili ustanici u XIX vijeku protiv Osmanske vlasti.

Grb Bosne i Hercegovine, korišten za vrijeme Austro-Ugarske okupacije je modifikacija grba Hrvoja Vukčića Hrvatinića bosanskog velikaša iz 14. vijeka. Grb je predstavljao: Zlatni štit, iz čijeg lijevog srebrenog obruba, izlazi crvena oklopljena savijena ruka, koja drži srebrenu sablju, sa zlatnom drškom, okrunjen krunom od heraldičkih lijljana.

Grb NR/SR Bosne i Hercegovine je usvojen 31. decembra 1946. godine zajedno sa zastavom NR kasnije SR Bosne i Hercegovine. Blazon grba: Iza dva ukrštena snopa pšenice, nalazi se kontura naselja, sa dva dimnjaka iz koji se puši dim, ispred zupčanika, sve okruženo vijencem s crvenom trakom. Vijenac se sastoji od jelinih grančica sa desne strane i grančica bukve sa lijeve strane, nadvišen zlatno obrubljenom crvenom petokrakom zvijezdom.

Grb Republike Bosne i Hercegovine zvanično je usvojen 4. maja 1992. godine. Zasnovan je na grbu prvog bosanskog kralja Tvrtka I Kotromanića. Grb predstavlja zlatno obrubljeni, plavi štit, podijeljen na dva polja srebrenom dijagonalnom gredom sa po tri ljiljana zlatne boje u svakom polju.

Sadašnji grb Bosne i Hercegovine je usvojen 20. maja 1998., a zasnovan je na zastavi Bosne i Hercegovine. Grb čini zašiljeni plavi štit, u čijem se gornjem desnom uglu nalazi zlatni tugao, a paralelno lijevoj strani (hipotenuzi) trougla, od gornjeg do donjeg ruba, proteže sedam srebrenih izlazečih zvijezda. Grb je sastavni dio zastave Bosne i Hercegovine i simbol njenog historijskog i državnog kontinuiteta i u novim, promijenjenim društvenim okolnostima. Kao državni simbol stupio je na snagu 4. februara 1998. godine, čime je u upotrebi zamijenio dotadašnji grb Republike Bosne i Hercegovine sa ljiljanima, koji je i dalje ostao ukorijenjen kao nacionalni simbol Bošnjaka.

Zastava Banovine, a potom i Kraljevine Bosne, zasnivala se na grbu bosanske dinastije Kotromanić, Kralja Tvrtka I i njegovih nasljednika. Zastava srednjovjekovne Bosne bila je bijele boje sa grbom dinastije Kotromanić na sredini. Zastava Kraljevine Bosne se razlikovala od zastave Republike Bosne i Hercegovine, po tome što je imala krunu sa heraldičkim ljiljanima. Isti štit i zastavu koristila je bosanska vojska za vrijeme bitke na Kosovu protiv Osmanlija.

Za vrijeme borbe za autonomiju Bosne od septembra 1831. godine do juna 1832. godine, pod vodstvom Husein-kapetana Gradašćevića usvojena je nova zastava Bosne. Početkom 1832. godine Bosna i Hercegovina je kratko vrijeme bila oslobođena osmanske vladavine i proglašena je nezavisnost. Zastava korištena od 1831. do 1832. godine bila je zelene boje sa žutim mjesecom i zvijezdom petokrakom u sredini. Zastava se počela koristiti sa početkom borbe protiv osmanske vlasti 14. septembra 1830. godine.

Za vrijeme velikog bosanskohercegovačkog ustanka 1875. do 1877. godine pobunjenici su koristili ovu zastavu. Zastava je bila vodoravno podijeljena na dva dijela, gornji bijeli i donji crveni. U gornjem polju zastave nalazio se crveni polumjesec sa crvenom šestokrakom zvijezdom. Postoje indicije da su ovu zastavu koristili pobunjenici protiv austrougarskog okupatora 1878. godine. Zastava se počela koristiti sa početkom ustanka 1875. godine.

Nakon pristanka sultana da Bosna pređe pod austrougarsku upravu, osmanske trupe povučene su iz Bosne i Hercegovine. Po ulasku austrougarskih trupa u Bosnu izbile su bune protiv austrougarskog okupatora. Zastava koju su koristili pobunjenici iz 1878. godine bila je zelene boje sa žutim polumjesecom i zvijezdom petokrakom u sredini, a usvojena je 28. juna 1878. godine.

Poslije austrougarskog preuzimanja Bosne i Hercegovine 1878. godine izrađena je nova zastava za Bosnu i Hercegovinu. Inače zastave zemalja unutar Austro-Ugarske monarhije imale su standardiziran izgled. Sve su zastave bile vodoravno podijeljene na dva dijela u različitim bojama. Za Bosnu i Hercegovinu izabrane su crvena boja za gornje polje i žuta boja za donje polje. Na sredini zastave se nalazio tadašnji grb Bosne i Hercegovine. Zastava je usvojena krajem 1878. godine.

Poslije austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine 1908. godine korištena je zastava podijeljena vodoravno u dva jednaka dijela. Gornji dio zastave bio je crvene boje, a donji žute. Ova je zastava bila gotovo identična onoj iz 1878. godine, s izuzetkom uklonjenog bosanskog grba.

Zastava Narodne/Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine se sastojala od crvene podloge u čijem se lijevom gornjem uglu nalazila zastava Jugoslavije, obrubljena zlatnožutom trakom. Odnos širine i dužine zastave je jedan prema dva. Prije usvajanja ove zastave, kao zastava Bosne i Hercegovine koristila se crvena zastava sa zlatno obrubljenom zvijezdom u sredini. Zastava je usvojena 31. decembra 1946. godine donošenjem odluke o zastavi Bosne i Hercegovine.

Zastava koja je usvojena 4. maja 1992. godine za zastavu Republike Bosne i Hercegovine, zasnivala se na zastavi srednjovjekovne Bosne i bosanske dinastije Kotromanić. Zastava Republike Bosne i Hercegovine bila je pravouglog oblika, bijele boje sa grbom Republike Bosne i Hercegovine u sredini. Prvi put je zvanično predstavljena 22. maja 1992. godine ispred zgrade UN-a u New Yorku.

Sadašnja zastava Bosne i Hercegovine je usvojena odlukom Visokog predstavnika za provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma, Karlosa Vestendorpa, 4. februara 1998. godine. Zastava je plave boje, desno od centra nalazi se trougao žute boje. Paralelno lijevoj strani trougla, od gornjeg ruba zastave do donjeg ruba, proteže se red devet bijelih petokrakih izlazećih zvijezda. Zastava je pravougaonog oblika. Zastava je prvi put predstavljena na zimskim olimpijskim igrama u Naganu 1998. godine. Izabrana je tamno plava, koja korespondira sa plavom bojom zastave Evropske unije, žuti trokut simbolizira granice države i devet zvijezda predstavljaju evropsko okruženje Bosne i Hercegovine.

Za kraj možemo konstatovati da navedena držana obiježja svjedoče kontinuitet državnosti naše voljene Bosne i Hercegovine!

Akos.ba