Abeceda islamskog bankarstva: Filozofija etičkih investicionih fondova  

 S obzirom na to da se etika obično smatra neusaglašenom sa novčanim motivima racionalnog ekonomskog razmišljanja, prihvatajući etiku, tvrde njeni protivnici, dovodi do finansijskog žrtvovanja zbog prisustva “etičkih troškova”. S druge strane, zagovornici uključivanja etičkih načela u biznis smatraju da prisustvo etike dovodi do veće potražnje proizvoda tog biznisa, promovira društvenu stabilnost i općenito unaprijeđuje kvalitet života.

Još je i Adam Smit u svojoj knjizi „Teorija moralnih osjećaja“ promovirao altruističko ponašanje te predlaže da pojedinac bude voljan da žrtvuje sopstveni privatni interes u korist većeg interesa društva, države i univerzuma. Dalje, on tvrdi da socijalne i moralne norme podstiču društvenu stabilnost koja, s druge strane, doprinosi napretku ljudske civilizacije. Ekonomija očito ima moralnu dimenziju, a etičke vrijednosti mogu značajno uticati na ekonomske odluke pojedinaca. Ne bi bilo od osobite koristi, posebno za profitno orjentisane kompanije, u potpunosti ignorisati važnost etičkih kriterijuma prilikom donošenja ekonomskih ili finansijskih odluka.  Rast zabrinutosti među javnim investitorima prema pitanjima vezanim za etiku se ogleda u sve većoj potražnji za kompanijama koje pokažu veću korporativnu društvenu odgovornost i dobro upravljanje, kao i veće poštovanje ljudskih prava, prava životinja i održivost životne sredine.

Terminološke razlike

Osnovno pitanje koje tek treba riješiti na zadovoljavajući način je: šta podrazumijeva termin “etičko investiranje”? Nejasnost termina uglavnom se zasniva na subjektivnoj prirodi i različitosti etičkih razloga, dok se prakse investiranja i metode vrednovanja mogu razlikovati u zavisnosti od ličnih vrijednosti ili uvjerenja. Sa ovom dilemom se ne suočavaju samo menadžeri fondova – čak ni vlade zemalja ne uspijevaju definisati ili odrediti zakonske uslove za “etičko ulaganje”. Različite terminologije koje se koriste za opisivanje etički orijentiranih investicija odražavaju ovu poteškoću. Iako se izraz “etička ulaganja” široko koristi u Velikoj Britaniji, “društveno odgovorno ulaganje” (ili SRI) je preferirana terminologija u SAD, dok druge evropske zemlje to zovu “održivo ulaganje” ili “zeleno ulaganje”.

U Velikoj Britaniji, izraz “etička ulaganja” je preferiran jer su investicije snažno povezane sa religijom kroz značajnu ulogu crkvenih investitora koji su i bili pioniri ovakvih ulaganja u ovoj državi. S druge strane, američki investitori favorizuju pojam “društveno odgovorno investiranje” (ili SRI) koji označava ključnu ulogu investitora kao akcionara i krajnjih vlasnika kompanije kako bi ohrabrili (ili prisilili) kompaniju u koju investiraju svoj novac za djelovanje na društveno odgovorniji način u okviru kompanije koja ostvaruje svoj korporativni cilj da maksimizira profit. S obzirom da termin društveno odgovornih investicija daje širu dimenziju sopstvenoj odgovornosti investitora, termin se smatra za deskriptivniji i spremniji je da zamijeni termin “etička ulaganja” u budućnosti. Međutim, i pored različitih terminologija, općeprihvaćeno je da su etičke kompanije one koje promovišu pozitivne društvene, vjerske, ekološke i unutrašnje rezultate upravljanja, dok su neetičke kompanije one koje su uključene u aktivnosti poput kockanja, alkoholnih pića i pornografije, duhansku industriju, vojno naoružanje, testiranje nuklearne energije i testiranje na životinjama.

Jasna razlika

Iako postoji mnogo načina da se definišu “etičke investicije”, sama suština etičkog investiranja je, međutim, jasna. Prije svega, osim temeljnog cilja ostvarivanja pozitivnog budućeg finansijskog povrata, etičko ulaganje također pokušava postići određene nematerijalne nagrade koje bi imale društvene i ekološke koristi. Sa aspekta implementacije, etička investicijska politika podrazumijeva skup unaprijed određenih etičkih kriterija koji se koriste u postupku selekcije investicija. U tom smislu, etičko ulaganje razlikuje se od običnih ili tradicionalnih investicija, posebice u pogledu njihovih investicijskih ciljeva, politika i praksi.

Piše: mr. Admir Mešković

Akos.ba