Evlija Čelebija o Bošnjacima (IX dio)

– Atlibegović, gazija*. Učestvovao u Kandijskom ratu. (178)
– Atlibegović, mladi beg*. Učestvovao u Kandijskom ratu. Evlija ga spominje glede jedne čarke sa Splićanima 1660. godine. (143-148 (passim))
– Aziz Muslihuddin-efendija. Evlija je zijaretio njegovo turbe u Užicu. (385)
– Baba Džafer*. Bio je ključar Mehmed-bega Ferhadpašića. (285)
– Bajezid-baba. Fočanski derviš koji je, prema Evliji, podigao najznamenitiju od tadašnjih 8 fočanskih tekija. Evlija spominje i njegovo turbe. Bajezid-babina tekija je bila jedina preostala tekija u novijoj povijesti Foče sve dok, zajedno sa Bajezid-babinim turbetom, nije bila uništena 1992. godine u četničkim divljanjima. (404, 405)
– Bajram-baba?. Evlija spominje njegovo turbe kod Osijeka. (367)
– Bajram-beg?. Dugogodišnji sandžakbeg sremskog, te smederevskog sandžaka (1557-1568). Bio je veliki vakif Beograd. Evlija spominje njegovu mahalu, džamiju, medresu, sebilj i hamam u Beogradu, te džamiju u Sremskoj Mitrovici. Najdulje je opstala njegova beogradska džamija koja je postala poznata kao Kara džamija, pošto ju je srpska vlast pretvorila u kotlovnicu beogradskog Narodnog pozorišta. Nažalost, i ona je srušena između 1897. i 1890. godine. (84, 85, 87, 88, 90, 352)
– Bali, Hadži. Podigao ćupriju u Čajniču. (395)
– Bali-beg Jahjapašić (Jahjaoglu), Kučuk, Gazi. Najstariji sin Jahja-paše Skopljaka. Bio je sandžakbeg Valone (1506) u juž. Albaniji, Smedereva (1513-1515, 1521-1523, 1524-1527), Bosne (1519-1521), Vidina (1523-1524) u sjeverozap. Bugarskoj. Zauzeo je Srebreničku banovinu i istočni Srijem. Bio je sudionik Mohačke bitke, a ratovao je i po Slavoniji. Tako Evlija navodi da je osvojio Slankamen kod Inđije, te Sremske Karlovce. Podigao je tekiju u Smederevu i Beogradu. U Sarajevu na Bistriku napravio je džamiju, hamam, česmu i ćupriju preko Bistričkog potoka. Do danas je opstala jedino džamija, u narodu poznata kao Balibegovica. Imao je vakufe i u selu Sirneva (Sarnevo kod Radneva, okrug Stara Zagora). Umro je 1527. godine. (73-75, 82, 509-510)
– Bali-beg Smederevski, Gazi. Poznatiji kao Gazi Bali-beg Malkočević (Malkočoglu). Pripadnik ugledne porodice Malkoč. Bio je sandžakbeg smederevski (1474-1475) i sandžakbeg bosanski (1475-1477). Proslavio se akindžijskim upadima u Ugarsku i Slavoniju. Evlija piše o njegovim pohodima na Vršac i na Staru Palanku kod Banatske Palanke. Kako Evlija spominje, osnovao je palanke Batočinu kod Kragujevca i Kolari kod Smedereva (danas sela) i grad Kladovo, te tekiju u Smederevu. (68, 69, 309, 311, 312, 375, 535, 537, 541, 544-545)
– Balta-beg, Hadži*. Bio je zaim, odnosno imao odžak u blizini kasabe Glasinac kada je Evlija 1660. godine prošao tuda. Evlija ga ističe kao darežljiva čovjeka (101)
– Bekir, Hadži. Podigao džamiju u Staroj Gradišci u Slavoniji. (217)
– beg fočanski*. Podigao je u Evlijino doba znatan saraj u Foči. (399)
– beg zvornički. Sagradio je džamiju u Zvorniku. (478)
– Bektaš-beg, Gazi. Vojvoda hercegovačkog sandžakbega Mahmud-bega. Prema izvorima, bio je aktivan između 1521. godine i 1538. godine. Evlija ga spominje kao osvojitelja Skardina, Rakitnice kod Šibenika i Korlata kod Benkovca u blizini Zadra. (160, 188, 227, 232)
– Berri-paša?*. Od njega je Evlija dobio stotinu dukata i konja u Somboru. (524)
– Bešaret, Hadži*. Sarajlija kod koga je Evlija bio u posjeti 1660. godine. (120)
– Bešir, Hadži. Sarajlija koji podigao, prema Evliji, jedan od najznamenitijih sarajevskih hanova po njemu nazvan Hadži Beširov han. Nalazio se između Morića hana i Đulagine ulice. Ne treba ga miješati sa Morića hanom. (113)
– Bilak-beg. Bio je zvornički sandžak-beg. (188)
– ceribaša. Vakif jedne džamije u Užicu. (382)
– čauš beogradski?. Po njemu se zvala jedna beogradska mahala. (84)
– Čelebija?. Po njemu je nosila ime jedna beogradska mahala. Moguće da je u toj mahali bio sagradio džamiju. (84)
– Čelebi-efendija?*. Evlija ga navodi među najuglednijim Beograđanima. Brat mu je bio Šit-efendija, imam Mehmed-paše Jahjapašića džamije. (85, 89)
– Čultarević (Čultaroglu)*. Evlija ga spominje u vezi jednog vojnog pohoda na Split 1660. godine. (144).
– ćehaja Mehmed-bega Ferhadpašića*. (257-258)
– ćehaja osječki?. Bio je sagradio je sebilj u Osjeku. (365)
– ćehaja požeškog-paše?*. Bio je 1664. godine ćehaja požeškog sandžakbega Ibrahim-paše Sarhošzadea. Evlija ga spominje u kontekstu hazburško-osmanskog rata (1660-1664). (494-496)
– ćehaja Pračalije Mustafa-paše*. Bio ćehaja dotičnog paše kada je Evlija boravio u Hercegovini 1664. godine. Predao je Evliji Mustafa-pašine darove. (451)
– ćehaja Suhrab Mehmed-paše*. Bio je ćehaja dotičnog paše kada je i Evlija bio u njegovoj službi 1664. godine. (449-450)
– Danijal-paša. Podigao je most na Buni. Most je u blizini njegovog odžaka koji je u Evlijino doba bio poznat kao Danijal-pašin Čifluk. (455)
– Davud-aga. Bio je emin (povjerenik) u Slanom kod Trebinja. Kod njega je Evlija konačio 1664. godine. (437)
– defterdar-paša. To je ustvari Memi Šah-beg, poznat kao defterdar-paša, porijeklom iz Foče. On je, pored džamije koju Evlija spominje, prije 1569. godine u Foči podigao i medresu sa bibliotekom. Bio je alajbeg bosanskog sandžaka, pa onda nazir mukata u hercegovačkom sandžaku. Godine 1580. postaje prvi defterdar bosanskog ejaleta, a kasnije je bio defterdar temišvarskog pašaluka. Umro je u Foči 1585. godine. (400)
– Derviš-beg Jahjapašić (Jahjaoglu). Sin Bali-bega Jahjapašića, a unuk Jahja-paše. Duži vremenski period je begovao u Segedinu (jugoistočna Mađarska). Utemeljitelj osmanskodobne Jagodine, u kojoj je podigao džamiju, hamam, više hanova, čaršiju od 100 dućana, imaret, musafirhanu i druge građeveine. Umro je mlad 1560. godine. (67)
– Devrić (Devri-zade). Podigao jedan od najpoznatijih mekteba u Banjaluci. (212)
– dizdar jezerski*. Bio je dizdar jezerske tvrđave 1660. godine. Evlija spominje da je priredio gozbu bosanskom namjesniku Melek Ahmed-paši prilikom njegovog povratka sa vojne po Dalmaciji. (209)
– dizdar požeški?*. Bio je 1664. godine dizdar Požege. (495)
– dizdar sinjski*. Imao je jednu od najljepših sinjskih kuća 1660. godine. (151)
– dizdar voćinski*. Bio je dizdar tvrđave Voćin 1660. godine. (239)
– Džafer-aga*. Evlija posebno ističe njegov saraj u Užicu, a bio je kod njega na konaka kada je 1664. godine posjetio Užice. (382, 385)
– Džafer-efendija. Graditelj jedne od fočanskih džamija. (403)
– Džaferbegović (Džaferbegzade)*. Sin ili potomak nekog Džafer-bega. Možda se radi o unuku ili praunuku kapetana Džafer-bega Malkočeviča, sina bosanskog sandžakbega Dugali Malkoč-bega. Posjedovao je odžak kod Prusca. Evliji se dojmila njegovi prelijepa bašča i voćnjak, a ističe i njegovu hrabrost i izvandrednu gostoprimljivost. (133)
– Džafer-beg Boljanić (Bohenikli)*. Potomak Husein-paše Boljanića. Imao je odžak u Boljanićima. Pored ovog odžaka je prošao Evlija 1664. godine. (395)
– Džanan-hatun?. Izgradila je jednu džamiju u Beogradu. (87)
– Džari Čelebi*. Užički pjesnik, savremenik Evlije. Između ostalog, spjevao je divan, nezire (paralele) pjesniku Mustafi Fehimu Čelebiju Undžuzadeu (1627-1648), te tarih na Muhamed-aginom mostu (Kasapčića most) preko Đetinje u Užicu. (383, 384)
– Džin Alija?. Po njemu je nosila ime jedna mahala Beograda. Moguće da je u toj mahali bio sazidao džamiju. (84)
– Eb-paša*. Posjedovao je dvor u Sarajevu u Evlijino doba. Njegovo ime je neobično, te je, po svoj prilici, riječ o štamparskoj omašci. (106)
– Ejnehan-beg?. Bio je nazir Beograda, onda sandžak-beg Konavla (1585-1590). Bio je sandžak-beg Čanada (1592-1594) kada je preselio na Ahiret. U Beogradu je podigao sebilj i džamiju, od 1789. godine poznatu kao Batal džamija. Oko te džamija formirala se mahala nazvana po njemu Ejnehan-begova. (84, 85, 88)
– Emin?*. Imao je saraj u Beogradu. (85)
– Fazli-paša, Gazi. Čuveniji kao Fazli-paša Maglajac. U razdoblju od 1650. do 1655. godine bio je četiri puta bosanski paša. Pogubljen je 1657. godine. Sagradio je džamiju u Kupresu. Evlija ga hvali u kontekstu jedne odbrane Knina od Mletaka. (134, 158-159)
– Ferhad-baba. Bio je ukopan u turbetu u Baču. Budući da ga Evlija spominje kao sultan Ferhad-babu, te ističe da je njegov grob posjećen, možemo pretpostaviti da je spadao u najuglednije derviške šejhove toga doba. (526)
-Ferhad-beg (paša), Kodža. Misli na Ferhad-bega Desisalića-Vukovića, bosanskog sandžakbega (1568-1572). Evlija spominje njegovu džamiju (današnja Ferhadija), sebilj i imaret u Sarajevu, od čega je do danas opstala samo džamija. (106, 111, 118).
– Ferhad-paša. Rodom iz Šibenika. Kao sužanj je došao na osmanski dvor. Žena mu je bila sestra sultana Sulejmana. Bio je rumelijski beglerbeg u vrijeme Selima I, a za vrijeme Sulejmana, između ostalog, i beglerbeg Damaska i sandžakbeg Smedereva. Lično je ugušio ustanak Džanberdija u Siriji, inače bivšeg Memluka bošnjačkog porijekla. Pogubljen je 1524. godine. Imao je džamiju i mahalu u Beogradu. Prema Evliji, učestvovao je i u opsjedanju Splita zajedno sa Husrev-begom. (84, 85, 199)
– Ferhad-paša Sokolović (Sokollu). Rođak Mehmed-paše Sokolovića. Bio je posljednji bosanski sandžakbeg (1574-1580) i prvi bosanski beglerbeg (1580-1588). Prije 1574. godine bio je kliški sandžak-beg. Osvojio je Cazin; Mutnik, Šturlić i Ostrožac kod Cazina; Bužim, Vel. Kladušu; Peći (Pećigrad), Podzvizd i Vranograč kod Vel. Kladuše; Gvozdansko i Zrin kod Dvora; Bojnu kod Gline, Drežnik kod Rakovice, Zemunik kod Zadra, Bijelu Stijenu kod Okučana, Ozren. Sagradio je za života 216 javnih objekata u Banjaluci: džamiju, mekteb, turbe za sebe, šadrvan, hamam, poseban vodovod za hamam i šadrvan, sahat-kulu, zahode, karavan-saraj, hambar za žito, čaršiju od 200 dućana, kameni most preko potoka Crkvine, drveni most preko Vrbasa, 2 km kaldrme, mlin i saraje. Uvakufio je i više zemljišta u Banja Luci, te nekoliko čifluka i raznih zgrada pored Banja Luke. Odredio je vakufnamom da se iz sredstava vakufa izgradi još i bezistan, medresa, daru-l-hadis, napravi ženski dio hamama i sl. Do Agresije na Bosnu, od njegova banjalučka vakufa, uzgor je bila samo džamija, šadrvan, turbe, sahat-kula. Evlija posebno govori o njegovoj džamiji, medresi, mektebu, bezistanu, imaretu i saraj u Banjaluci. Njegova bašča je, prema Evliji, bila jedno od najpoznatijih banjalučkih izletišta 1660. godine. Podigao je i: hamam u Kostajnici, džamiju i mekteb u Zemuniku kod Zadra; džamiju, mekteb i dućane u Hrvacima (Hrvatcima) kod Sinja; mekteb u Vrani kod Zadra; te po han u Ravnom kod Trebinja, Dobrunu kod Višegrada, Sogubini kod Aleksandrovca, Kratovu i Bos. Svinjaru (danas Srbac). Selo Tinj kod Benkovaca u blizini Zadra bilo je njegov čifluk. Vranu je dobio u nasljedni begluk. (119, 210, 212-213, 214, 221, 226)
– gazija bosanski*. Evlija ga spominje u kontekstu zanimljive priče o uzajamnom davanju vjere između muslimana i hrišćana u bosanskoj krajini. (146-147)
– Habil-efendija?. Bio je poznati beogradski muftija. Podigao je džamiju u Beogradu u prvoj ili drugoj deceniji XVII stoljeća. Džamije je postala centar istoimene mahale. Nalazila se preko puta vezirskog saraja, na raskrsnici današnjih ulica: Simine, Francuske, Gospodar Jevremove i Dositejeve. Džamija je u narodu bila poznata kao Turbe džamije, jer se u njenom dvorištvu nalazilo turbe Kara Mustafe-paše. (85)
– Hajdar-ćehaja? niški. Sagradio je česmu u Nišu 999. hidžretske godine (1590/91). U Nišu je imao još i svoju tekiju i turbe. (63, 64)
– Hajdar-ćehaja prusački. Podigao je džamiju u Pruscu (Akhisaru) 1026. godine po Hidžri (1617), koja je, prema Evliji, najznačajnija prusačka džamija (132)
– Hajli Čelebija?*. Bio je u sviti velikog vezira Ahmed-paše Ćuprilića 1665. godine. (506).
– Halil-aga?* levski. Janjičarski aga u Levi. Nakon poraza u bici kod Leve (1664) biva zarobljen sa Ali-pašom, pa pušten na slobodu. Kasnije je pogubljen radi tog poraza. (502)
– Halil-aga* livanjski. Bio je janjičarski aga u Livnu kad je Evlija 1660. godine bio u Bosni. (142, 143)
– Halil, Hadži?. Sagradio je džamiju u Beogradu. Oko nje je nastala istoimena mahala. (85)
– Halim-efendija?. Bio je vaiz u Sremskoj Mitrovici, gdje je i ukopan. (354)
– Handan-ćehaja. Podigao česmu u Livnu 981. godine po Hidžri (1573/74). (139)
– Handžić (Handžizade)?*. Evlija ga spominje među beogradskim uglednicima. (89)
– Hasan-aga? beogradski. Sagradio džamiju u Beogradu. (85)
– Hasan-aga travnički. Vakif druge najstarije džamije u Travniku, poznate kao Jeni džamija, izgrađene 956. godine po Hidžri (1549). (128) .
– Hasan-aga, Emir?. Graditelj džamije u Beogradu oko koje je nastala mahala nazvana Mahala Emir Hasan-agine džamije. (84, 85)
– Hasan-efendija*. Vakif džamije i tekije u Užicu. Evlija hvali njegovu pobožnost. (382-383, 385)

(Nastavit će se aBd)

Piše: Jusuf Džafić

Akos.bA