„Tvrtko, kralj bosanski“ – Opera koja je Bosni vratila vlastiti kraljevski narativ

Premijerno izvođenje 29. novembra i repriza 1. decembra u Narodnom pozorištu Sarajevo donijeli su kulturni događaj od izuzetnog značaja: prvu bosanskohercegovačku kraljevsku operu, „Tvrtko, kralj bosanski“. Djelo koje stoji na raskršću historije, umjetnosti i identiteta, oblikovano je u tri čina i u potpunosti posvećeno liku i nasljeđu jednog od najvažnijih vladara u povijesti Bosne – kralja Tvrtka I Kotromanića.

Opera kao kulturni i identitetski iskorak

Prema koncepciji Narodnog pozorišta Sarajevo, opera je osmišljena kao odgovor na povijesnu potrebu da se bosanska muzička i scenska umjetnost okrene grandioznijim formama koje već stoljećima postoje u evropskim kulturnim centrima. U obrazloženju se navodi da je cilj stvoriti djelo koje „pripada nacionalnom identitetu, ali da istovremeno ne bude anahrono“, već savremeno i umjetnički relevantno.

Libreto, inspirisan romanom Ljetopis o kralju Tvrtku Jasmina Imamovića i oblikovan u stihovima Muamera Kodrića, donosi spoj historijskih činjenica i dramaturške nadogradnje. Dok se scena kreće između političkih odluka, ratnih napetosti i dvorskog života, priča ostaje ukorijenjena u kompleksnom liku Tvrtka I – državnika, osnivača, ali i čovjeka koji se suočava s ličnim žrtvama, poput rastanka s Grubačom radi političkog braka sa princezom Dorotejom.

Muzička slika i scenski identitet

Kompozitor Ammar Jažić gradi muziku na tri paralelna nivoa – ličnom, društvenom i historijskom – što ovu operu svrstava u kategoriju nacionalnih opera koje oblikuju kulturni identitet zemlje iz koje dolaze. Dirigentsko vođenje Josipa Šege i angažman kompletnog ansambla NPS-a (orchestra, hora i baleta) osiguravaju puninu scenske dinamike.

Scenografija, kostimografija i video-dizajn stvaraju atmosferu bosanskog srednjeg vijeka, oslanjajući se na simboliku, monumentalnost i pokret. Vizuelni elementi ne služe samo kao pozadina već aktivno oblikuju dramaturgiju, pojačavajući emociju i historijski kontekst događaja.

Teme koje opera otvara

Kroz dramatizirane epizode iz života Tvrtka I Kotromanića, opera otvara niz univerzalnih i savremenih pitanja:

• odgovornost vladara i cijena državničkih odluka,

• sukob privatnog i javnog,

• politički brak kao instrument stabilnosti,

• gradnja državnog identiteta i međunarodnog položaja Bosne,

• snaga jedinstva i vizije u vremenu političkih pritisaka.

Ovi motivi čine da „Tvrtko, kralj bosanski“ bude više od historijske rekonstrukcije; ona postaje interpretacija koja ukazuje na trajnu aktualnost tema iz bosanske prošlosti.

Značaj praizvedbe za savremenu bh. kulturu

Praizvedba je održana u povodu Dana državnosti Bosne i Hercegovine, što ovoj umjetničkoj realizaciji daje dodatnu simboličku težinu. Bosanskohercegovačka kulturna scena dobila je djelo koje stoji rame uz rame s nacionalnim operama drugih evropskih država, a koje može biti prekretnica za dalji razvoj domaće operne produkcije.

Kao što naglašavaju iz Bošnjačke zajednice kulture Preporod, opera „Tvrtko, kralj bosanski“ predstavlja doprinos ne samo očuvanju historijskog pamćenja nego i afirmaciji kulturnog identiteta BiH u savremenom umjetničkom izrazu.

Zaključak

„Tvrtko, kralj bosanski“ je scensko-muzički iskorak koji otvaranjem prostora operi u nacionalnom kontekstu daje novi kvalitet bosanskohercegovačkoj umjetničkoj sceni. Spoj historiografije, poezije, muzike i snažne vizualne dramaturgije čini ovo djelo reprezentativnim i potrebnim, posebno u vremenu kada se umjetnost ponovo traži kao most između prošlosti i savremenosti.

akos.ba